Bebeklerde Korona: Belirtiler ve Korunma Yöntemleri

Koronavirüs pandemisi tüm dünyayı etkisi altına alırken, ebeveynlerin en büyük endişelerinden biri de bebeklerin ve çocukların bu virüsten nasıl etkileneceği. Peki, bebeklerde korona belirtileri neler ve onları bu tehlikeli virüsten nasıl koruyabiliriz¹?

Çocuklarda Covid-19 enfeksiyonlarının yetişkinlere kıyasla daha hafif seyrettiği bulunmuştur¹. Ancak, yenidoğan bebeklerde koronavirüsün kuluçka süresi doğum sonrası hatta saatlerde bulaşının kanıtlandığı belirtilmektedir².

Çocuklarda Covid-19 belirtileri arasında ateş, öksürük, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, yorgunluk ve bazen bulantı, kusma ve ishal yer alır¹. Yenidoğan bebeklerde ise semptomlar genellikle hafif veya orta düzeyde görülür. Ateş sık görülmezken, solunum sıkıntısı, hırıltı, burun kanadı solunumu, apne, öksürük gibi solunum sistemi bulguları ve gastrointestinal semptomlar görülebilir.

Çocuklara Covid-19, solunum damlacıkları ve kontamine yüzeyler yoluyla bulaşabilir¹. Çocuklarda Covid-19’un ortalama kuluçka süresi yaklaşık 5 gündür, ancak 1 ila 14 gün arasında değişebilir¹. Çocuklar hastalığı asemptomatik olarak, hafif üst solunum yolu semptomlarıyla geçirebilir veya şiddetli pnömoniye ilerleyebilir¹.

Peki, bebeklerde korona belirtisi görüldüğünde ne yapılmalı ve bebeklerde korona tedavisi nasıl yapılır? Öncelikle, bebeğinizde korona şüphesi varsa hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Yenidoğan bebekte Covid-19 tanısı alt-üst havayolu sürüntü örneği, laboratuvar testleri (kan), görüntüleme (pnömi, ileus), hızlı tarama testi ile tespit edilebilir².

Eğer bebeğinizde semptom yoksa ve şüpheli annenin test sonucu negatif çıkarsa anne ve bebek taburcu edilebilir². Evde ise bebeğinizi diğer aile bireylerinden izole etmeli, emzirirken maske takmalı ve hijyen kurallarına dikkat etmelisiniz.

Bebeklerde korona tehlikeli mi? Yenidoğanlar, koronavirüse karşı çocuklara göre daha riskli olabilir. Ancak doğru önlemler alındığında ve erken müdahale edildiğinde, bebekler bu süreci sağlıklı bir şekilde atlatabilir.

Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs

Yenidoğan bebeklerde korona virüsü, çeşitli yollarla bulaşabilir ve farklı belirtilerle kendini gösterebilir. Koronavirüsün kuluçka süresinin ortalama 3-7 gün (min-maks:1-14 gün) olduğu belirtilmektedir³. Yenidoğanlarda koronavirüs bulaşması doğum sonrası ilk gün hatta saatlerde bile görülebilmektedir³. Bebeklerde ve çocuklarda koronavirüs belirtilerinin diğer yaş gruplarına göre daha hafif olduğu belirtilmektedir⁴.

Covıd-19’un kuluçka süresinin ortalama olarak 3-7 gün olduğu görülmüştür⁵. Korona virüs ile temasın ardından 2 ila 14 gün içinde ateş, öksürük, solunum güçlüğü ve dudakların mavimsi renge dönmesi gibi belirtiler görülebilmektedir⁴. Bebeklerin çocuklara göre ekstra riskli durumda olduğu bilinmektedir⁵.

Yenidoğanlarda Koronavirüs Belirtileri Nelerdir?

Yenidoğan bebeklerde korona belirtileri arasında solunum sıkıntısı, hırıltı, burun kanadı solunumu, apne, öksürük gibi solunum sistemi bulguları ve gastrointestinal semptomlar yer alır. Hafiften ağıra bebeklerde koronavirüs belirtileri ateş, yorgunluk, kas ağrısı, öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı, hapşırma ve sindirim sistemini etkileyen semptomları içerebilir⁵. Çocuklarda koronavirüs hastalığı %25 civarında herhangi bir belirti göstermeden atlatılmaktadır⁵.

Pin

Yenidoğanlara Koronavirüs Nasıl Bulaşır?

Koronavirüs, doğum öncesi dönemde anneden, doğum sonrası dönemde ise bebeğe temas eden herkesten bulaşabilir. Bulaş yolları arasında plasenta ile geçiş, doğum sırasında vertikal geçiş, doğum sonrası damlacık, temas ve fekal-oral yol yer alır. Covid-19 insandan insana, öksüren veya hapşıran kişiden yayılan tükürük ile, temas yoluyla ve yüzeylere dokunarak bulaşabilir⁴. Koronavirüsün bulaşma yolları arasında insanlar arasındaki temas, öksürük ya da hapşırma ile bulaşma, virüs temas edilen yüzeylere bulaşarak geçme gibi yöntemler bulunmaktadır⁵.

Yenidoğanlarda ve bebeklerde korona testi yenidoğan korona test yöntemleri ile yapılmaktadır. Bebeklerin bağışıklık sistemini güçlendirmek için anne sütü veya çocuk devam sütü ile beslenmeleri gerekmektedir⁴. Dünya Sağlık Örgütü anne sütünde covıd-19 PCR testi yapıldıktan sonra negatif sonuç alınan bebeklerin anne sütü ile beslenebileceğini bildirmiştir⁵.

Yenidoğanlarda Koronavirüs Nasıl Tespit Edilir?

Yenidoğanlarda koronavirüs tanısı, çeşitli yöntemlerle konulabilir. Bunlar arasında alt-üst havayolu sürüntü örneği, laboratuvar testleri, görüntüleme yöntemleri ve hızlı tarama testleri yer alır. Koronavirüsün kuluçka süresi doğum sonrası ilk günlerde de bulaşabilmektedir⁶. Bu nedenle, doğumdan 14 gün önce COVID-19 ile enfeksiyon öyküsü olan anneden doğan bebekler şüpheli Covid-19 vakası konumuna gelebilir⁶.

Laboratuvar testleri ile hastalık teşhis edilirken, yenidoğan bebeklerde beyaz kan hücreleri sayısında düşüklük, karaciğer ve kas enzim düzeylerinde yükseklik gibi belirtiler gözlemlenebilir⁷. Ayrıca, görüntüleme yöntemleri ile pnömoni veya ileus gibi komplikasyonlar tespit edilebilir. Hızlı tarama testleri de 1-2 kez tekrarlanarak tanıya yardımcı olabilir.

Pin

Yenidoğanlar, bağışıklık sistemlerinin yeterince gelişmemiş olması nedeniyle COVID-19’a karşı yüksek risk altındadır⁷. Bu nedenle, şüpheli vakalarda erken tanı ve tedavi büyük önem taşır. Enfeksiyonun inkübasyon süresi genellikle 3-7 gün arasındadır⁷. Yenidoğanlarda koronavirüs belirtilerinde ateş nadir görülürken, solunum sıkıntısı, hırıltı ve öksürük sıkça görülebilir⁶.

Doğum sürecinde, annenin enfekte olması durumunda doğum şartları özel önlemler alınarak planlanmalıdır⁷. Doğum sonrası izlemde, bebeğin genel durumuna bağlı olarak Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi’ne yatış gerekebilir⁷. Ayrıca, emzirme sürecinde COVID-19 pozitif annelerin maske takması, el temizliğine dikkat etmesi ve bebekle teması sınırlaması önemlidir⁷.

Sonuç olarak, yenidoğanlarda koronavirüs tanısı için kapsamlı bir değerlendirme yapılmalı ve şüpheli vakalarda gerekli önlemler alınmalıdır. Erken tanı ve uygun tedavi, bebeklerin sağlığını korumada kilit rol oynamaktadır.

Hamile Kadınlar Koronavirüs İçin Daha Yüksek Risk Altında Mıdır?

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, hamile kadınlar diğer solunum yolu enfeksiyonlarına kıyasla koronavirüse karşı daha yüksek risk altında olabilir. Çin’deki koronavirüse yakalanmış gebe kadınların %8’i ciddi hastalık yaşamış ve %1’i kritik durumda olmuştur⁸. Ancak, hamile kadınlarda anneden bebeğe virüs geçmediğine dair bir vaka bildirilmemiştir ve hamile kadınların genel popülasyona kıyasla ağır hastalık riski taşıma konusunda net kanıtlar bulunmamaktadır⁹.

Hamileler için temel olarak belirtilen önlemler; sık el yıkama, hijyen kurallarına uyum, açık havada bulunma, kalabalık ortamlardan uzak durma gibi koruyucu tedbirleri içermektedir⁹. Bebeklerde korona kadınlar kulübü üyeleri de bu önlemleri alarak kendilerini ve bebeklerini koruma altına alabilirler. COVID-19 semptomları olan hamile kadınlara test yapılması tavsiye edilmektedir ve enfekte olurlarsa özel bakım gereksinimlerine sahip olabilirler⁹.

Pin

Salgın döneminde erken doğum vakaları bildirilmiş olsa da bunun nedeni net değildir ve virüs kaynaklı olup olmadığı belirsizdir⁹. Emzirme döneminde koronavirüs olan anneler, maske takarak solunum hijyeni uygulamak ve hijyen kurallarına uymak suretiyle bebeklerini emzirebilirler. Yakın temas kurmanın ve erken emzirmenin bebeğin gelişimi için faydalı olduğu ifade edilmiştir⁹.

Peki, korona bebeklerde ateş yapar mı? Yenidoğanlarda koronavirüsün kuluçka süresi ortalama 3-7 gün olarak belirtilmekte, min-maks aralığı ise 1-14 gün arasında değişmektedir⁸. Bu süre içinde ateş görülebilir, ancak her vakada rastlanmayabilir. Tanı için alt-üst havayolu sürüntü örneği, laboratuvar testleri ve 1-2 kez tekrarlanan hızlı tarama testi uygulanmaktadır⁸.

“Hamilelik ve doğum sırasında alınması gereken bakım tedbirleri arasında, anne tercihine ve tıbbi gerekliliklere dayalı bireyselleştirilmiş bir yaklaşım vurgulanmaktadır.”⁹

Yenidoğanlarda Şüpheli veya Kesin Koronavirüs Vakası Nasıl Tespit Edilir?

Yenidoğanlarda koronavirüs tespiti, annede enfeksiyon öyküsü ve bebeğin temas durumuna göre değerlendirilir. Doğumdan 14 gün önce ve postnatal 28 günlük dönemde Covid-19 ile enfeksiyon öyküsü olan anneden doğan bebek ve Covid-19 (+) olan bir bakım verici, bebeği şüpheli Covid-19 vakası konumuna getirebilir¹⁰. Eğer bebeğin solunum yolu veya kan örneğinde Covid-19 (+) ise bebek, kesin Covid-19 vakasıdır¹⁰.

Bebekte 2 yaş bebeklerde korona belirtileri genellikle asemptomatik enfeksiyondan ciddi solunum sıkıntısına kadar değişkenlik gösterebilir¹¹. Tanı için temas ve seyahat öyküsü ile laboratuvar testleri önemlidir. COVID-19 tanısı alt-üst havayolu sürüntü örneği, laboratuvar testleri (kan), görüntüleme (pnömi, ileus), hızlı tarama tesi (1-2 kez tekrar) şeklinde tespit edilebilir¹⁰.

Laboratuvar bulgularında erken dönemde normal veya azalmış lökosit sayıları, azalmış lenfosit düzeyi ve diğer nonspesifik biyokimyasal belirteçler bulunabilir¹¹. Yenidoğanlarda SARS-CoV-2 enfeksiyonunun insidansı ve sonuçları hakkında veriler giderek artmaktadır¹². Kanıtlar, yenidoğanlarda dikey bulaşmanın nadir olduğunu ve daha büyük bir oranın doğum sonrası solunum yoluyla veya enfekte anne veya bakıcılarla temas yoluyla enfekte olduğunu göstermektedir¹².

Bebeklerde korona tedavisi yaklaşımında, COVID-19 enfeksiyonundan şüphelenilen veya teyit edilen annelerden doğan tüm yenidoğanlar test edilmelidir¹². Koronavirüsün kuluçka süresi ortalama 3-7 gün (min-maks:1-14 gün) olarak belirlenmiştir¹⁰. Yenidoğan bebekte semptom yoksa ve şüpheli annenin test sonucu negatif çıkarsa anne ve bebek taburcu edilebilir¹⁰. Böylece bebeklerde korona nasıl geçer sorusunun cevabı da netlik kazanmaktadır.

Eğer Koronavirüs Şüphesi Varsa Anne ve Yenidoğanda Ne Tür Önlemler Alınmalıdır?

Koronavirüs pandemisi tüm dünyayı etkisi altına almış durumda. Nisan 2020 sonu itibarıyla üç milyondan fazla kişiye bulaşmış ve 230 binden fazla can kaybına neden olmuştur¹³. Özellikle yenidoğan bebeklerde korona riski, bağışıklık sistemlerinin henüz tam gelişmemiş olması, doğum sırasında ve sonrasında semptomsuz annelerden bulaşma ihtimali nedeniyle daha yüksektir¹³.

Koronavirüs şüphesi olan hamile kadınlarda doğumdan itibaren yenidoğan önlemleri alınmalı, uygun doğum koşullarında izolasyon tedbirleriyle güvenli transport sağlanmalıdır¹³. Doğumda anne izole edilmeli, bebek temastan kaçınılarak göbek hemen klemplenmelidir. Bebekler yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde izole edilmeli, temel bulaşma yolu temas ve damlacıklar olduğundan standart ve damlacık enfeksiyon önlemleri alınmalıdır¹³.

Pin

Çin’de yapılan bir çalışmada, COVID-19 pozitif 147 gebe kadının %8’inin ciddi hastalık, %1’inin ise kritik durum yaşadığı görülmüştür¹⁴. Ancak mevcut sınırlı veriler, gebelerde enfeksiyon riskinin veya ciddi morbiditenin gebe olmayanlara göre artmadığını göstermektedir¹³. Şu ana kadar COVID-19 virüsünün anneden bebeğe dikey geçişine dair kesin bir kanıt yoktur ve düşük, ölü doğum, erken doğum veya fetal stres gibi olumsuz gebelik sonuçlarında artış gözlenmemiştir¹³.

Doğum Sonrası Koronavirüs Şüphesi Durumunda Alınacak Önlemler

Doğum sonrası süreçte, yenidoğan bebeklerde korona şüphesi varsa bir dizi önlem alınmalıdır:

• Bebek genel durumu iyi olsa bile ayrı bir alanda, şüpheli/kesin vakalar için ayrılmış transport küvözünde tutulmalıdır.
• Temas ve damlacık izolasyonu sağlanmalıdır.
• Yenidoğan yoğun bakımda negatif basınçlı odada tüm izolasyon yöntemleri uygulanmalıdır.
• Anne ve bebek birbirinden uzak tutulmalıdır.
• Yenidoğan bebekte semptom yoksa ve şüpheli annenin test sonucu negatif çıkarsa, anne ve bebek taburcu edilebilir¹⁴.

Bebeklerde korona nasıl geçer sorusunun cevabı henüz netlik kazanmamış olsa da, bu enfeksiyonun spesifik klinik prezentasyonu, hastanın ihtiyaçlarına göre uygulanması gereken destekleyici tedaviyi belirlemektedir¹³. Önleyici tedbirler ve yakın takip, yeni doğan bebeklerde korona riskini en aza indirmede kritik öneme sahiptir.

Koronavirüs Şüphesi Durumlarında Bebek Nasıl Beslenmelidir?

Koronavirüs şüphesi olan durumlarda, bebeklerin beslenmesi önemli bir konudur. Dünya Sağlık Örgütü’nün önerilerine göre, annede COVID-19 pozitifliği veya şüphesi varsa, gerekli korunma önlemleri alındıktan sonra emzirmeye devam edilebilir veya sağılmış anne sütü verilebilir. Bebeklerin ilk 6 ay sadece anne sütüyle beslenmesi önerilmektedir, 6. aydan sonra ek besinlerle beraber emzirmenin 2 yaş ve ötesine kadar sürdürülmesi önerilir¹⁵.

Anne sütü, bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirmede önemli bir rol oynar. Anne sütü analizi yapılan merkezlerde anne sütünden Covid-19 tespiti negatif çıkan bebekler anne sütüyle¹⁵. Ancak, annenin COVID-19 testi pozitif çıkarsa veya şüpheli durumdaysa, bebeğin beslenmesi konusunda dikkatli olunmalıdır.

Pin

Koronavirüs testi pozitif çıkan ve tedavi sürecinde olan bireyler için en temel ihtiyaç, tüm besin öğelerini içeren ve çeşitliliği olan bir diyet uygulamasıdır¹⁶. Bu süreçte, günde en az 2 litre su tüketimi de önemli bir rol oynamaktadır¹⁶. Ayrıca, çözünür ve çözünmez liflerin alımı, selenyum, çinko, A, C, D ve E vitaminleri bakımından zengin besinlerin tüketimi de koronavirüs tedavi sürecinde önemli faktörlerdir¹⁶.

Bebeklerin sağlıklı beslenmesi, bağışıklık sistemlerini güçlendirmede kilit rol oynar.

Koronavirüs şüphesi durumunda, bebeklerin beslenmesi konusunda uzman görüşüne başvurmak önemlidir. Bu süreçte, kişisel verilerin korunması da göz önünde. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) kapsamında, kimlik bilgileri, sağlık hizmetleri, finansal bilgiler, tıbbi kayıtlar ve iletişim detayları gibi çeşitli kişisel veri noktaları özel yasal düzenlemeler çerçevesinde işlenmektedir¹⁷.

Sonuç olarak, koronavirüs şüphesi durumlarında 3 aylık bebeklerde korona tedavisi ve bebeklerde korona tedavisi konusunda dikkatli olunmalı, uzman görüşüne başvurulmalı ve kişisel verilerin korunması göz önünde bulundurulmalıdır.

Koronavirüs veya Koronavirüs Şüphesi Olduğu Durumlarda Anne ve Bebek Ne Zaman Taburcu Edilir?

Koronavirüs salgını sürecinde, özellikle yenidoğan bebeklerin ve annelerin sağlığı büyük önem taşımaktadır. Dünya genelinde COVID-19’a yakalanan kişi sayısı 22.492.312 iken ölümle sonuçlanan vaka sayısı 788.503 olarak belirtilmiştir¹⁸. Bu nedenle, koronavirüs şüphesi olan anne ve bebeklerin taburculuk süreci dikkatle ele alınmalıdır.

Yenidoğan bebeklerde semptom yoksa ve şüpheli annenin test sonucu negatif çıkarsa, anne ve bebek taburcu edilebilir¹⁹. Ancak, taburculuk sonrası evde bakım sürecinde alınması gereken önlemler büyük önem taşımaktadır. Bebeklerde korona nasıl geçer ve ne kadar sürer soruları, ebeveynlerin en çok merak ettiği konular arasında yer almaktadır.

Pin

Evde Bakım Sürecinde Alınması Gereken Önlemler

Taburculuk sonrası evde bakım sürecinde, annenin temas ve damlacık izolasyonuna dikkat etmesi, sık el yıkaması ve maske kullanması önemlidir. Bebeklerin bağışıklık sistemleri henüz tam olarak gelişmediği için, enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olabilirler. Bu nedenle, ev ortamında bulaş riskini azaltacak tedbirlerin alınması gerekmektedir.

Koronavirüsün kuluçka süresi ortalama 3-7 gün olup minimum 1 gün maksimum ise 14 gün olarak belirlenmiştir¹⁹. Bu süreçte, bebeklerin yakından takip edilmesi ve herhangi bir semptom gelişmesi durumunda sağlık kuruluşuna başvurulması önerilir.

Önlem	Açıklama
El Hijyeni	Sık sık eller sabun ve suyla yıkanmalı, el dezenfektanı kullanılmalıdır.
Maske Kullanımı	Anne, bebeğe yaklaşırken mutlaka maske takmalıdır.
Sosyal Mesafe	Ev içinde diğer aile bireylerinden mümkün olduğunca uzak durulmalıdır.
Ortam Temizliği	Ev ortamı düzenli olarak havalandırılmalı ve temizlenmelidir.

Sonuç olarak, koronavirüs şüphesi olan anne ve bebeklerin taburculuk süreci, sağlık ekibinin değerlendirmesi sonucu belirlenir. Evde bakım döneminde alınacak önlemler, bebeklerde korona enfeksiyonunun yayılmasını engellemek açısından büyük önem taşımaktadır.

Bebeğinizin sağlığı için evde gerekli tedbirleri almayı unutmayın. Düzenli el yıkama, maske kullanımı ve sosyal mesafeye dikkat ederek, bebeğinizi koronavirüsten koruyabilirsiniz.

Yenidoğan Bebek Koronavirüsten Nasıl Korunmalıdır?

Yenidoğan bebekler, henüz tam olarak gelişmemiş bağışıklık sistemleri nedeniyle, koronavirüs de dahil olmak üzere birçok enfeksiyona karşı daha savunmasızdır. Koronavirüsün kuluçka süresi ortalama 3-7 gün arasında değişirken, doğum sonrası ilk günlerde bulaşın kanıtlandığı yenidoğanlarda belirtilmiştir²⁰. Bu nedenle, ebeveynler ve bakıcılar tarafından alınacak önlemler büyük önem taşımaktadır.

Yenidoğanları korumak için şu adımlar atılmalıdır:

• Sosyal mesafeyi korumak ve kalabalık ortamlardan uzak durmak
• Elleri sık sık sabun ve suyla en az 20 saniye boyunca yıkamak
• Yüze, özellikle de ağız, burun ve gözlere dokunmaktan kaçınmak
• Öksürürken veya hapşırırken ağzı ve burnu bir mendille kapatmak, ardından mendili hemen çöpe atmak
• Bebek bakımında kullanılan tüm eşyaları düzenli olarak temizlemek ve dezenfekte etmek

Anneler emzirirken veya süt sağarken el hijyenine, maske kullanımına ve pompa temizliğine özen göstermelidir. Bebeğe veya biberona dokunmadan önce ellerin yıkanması önemlidir. Bebekler ilk 6 ay sadece anne sütüyle beslenmelidir ve ek besinlerle birlikte 2 yaşa kadar emzirme devam ettirilmelidir²⁰. Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde bebeklerin beslenme ihtiyacı özel beslenme ürünleri kullanılarak damar ya da mide-bağırsak yoluyla karşılanmaktadır²¹.

Pin

Eğer bebeğinizde koronavirüs belirtileri görülürse, hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Yenidoğanlarda Covid-19 tanısı alt-üst havayolu sürüntü örneği, kan testleri, görüntüleme ve hızlı tarama testiyle tespit edilebilir²⁰. Koronavirüs şüphesi durumlarında bebeklerin genel durumu iyi olsa bile özel transport küvözlerinde konumlandırılması önerilir²⁰.

Dünya Sağlık Örgütü ve T.C. Sağlık Bakanlığı, bebeklerin rutin aşılarının yapılmaya devam edilmesini önermektedir. Çocukların aşı programının ertelenmesi istisna değil, ancak bu konuda kesin bilgi alınması önerilmektedir²⁰. T.C. Sağlık Bakanlığı Ulusal Yenidoğan Tarama Programı kapsamında bebeğinizin topuğundan birkaç damla kan alınarak test edilmektedir²¹.

En önemli nokta, ailelerin tetikte olması ve herhangi bir endişe durumunda sağlık personeline danışmaktan çekinmemesidir. Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi ile ilgili iletişim bilgileri: 0216 578 44 10²¹.

Çocuklarda Koronavirüs

Çocuklarda Covid-19 ve grip belirtileri birbirine benzemektedir, bu nedenle ayırıcı tanı yapmak için PCR testi önerilmektedir²². Grip belirtileri genellikle 1-4 gün içinde ortaya çıkarken, Covid-19 belirtileri ise 2-14 gün içinde görülebilir²².

Koronavirüs vakalarında çocuklar da etkilenmekte ve hastalığı başkalarına bulaştırabilmektedirler²². Amerikan Pediatri Akademisi’ne göre, her yaştan çocuk arasında Covid-19 vakalarının artışı, aşılanmamış çocukların varlığı ve son aylarda yaygınlaşan son derece bulaşıcı varyantların etkisiyle ilişkilendirilebilir²³.

Pin

Çocuklarda Covid-19 semptomları genellikle hafif seyretse de, yayılma riskini azaltmak için yetişkinlerle aynı karantina önlemlerinin alınması gerekmektedir²³. Covid-19’dan korunmak için temel önlemler arasında; sık sık ellerin yıkanması, sosyal mesafe korunması, maskenin kullanılması ve kalabalık ortamlardan kaçınılması yer almaktadır²².

Bebekler ve küçük çocuklar Covid-19’u semptom göstermeseler dahi başkalarına bulaştırabilirler²³. Bu nedenle, çocuğunuzun Covid-19 testi pozitif çıkması durumunda, ailenizi ve çevrenizdeki diğer kişileri korumak amacıyla uygun önlemler alınmalıdır²³.

Grip aşıları, çocukları gripten korurken, Covid-19 aşıları ise Covid-19’dan korumak için önerilmektedir²².

ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından Kasım 2021’de 5 yaşına kadar olan çocuklarda kullanılmak üzere Covid-19 aşısının onaylanması, çocukları korumak adına önemli bir adımdır²³. Ayrıca, çocuklarda görülen multisistem inflamatuar sendrom (MIS-C) durumunun Covid-19 ile ilişkilendirilmesi de dikkat çekmektedir²³.

Çocuklar Koronavirüse Karşı Nasıl Korunabilir?

Çocukların bağışıklık sistemleri yetişkinlere göre daha zayıf olduğundan, enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olabilirler. COVID-19 virüsü, Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) ve bazı soğuk algınlığına yol açan virüslerle aynı aileye bağlı, yeni tip bir virüstür²⁴. Bu nedenle, çocukların koronavirüsten korunması için bazı önlemler alınmalıdır.

Çocuklarda Hijyen Önlemleri

Mikropların bulaşmasını önlemek için el temizliği en önemli faktördür²⁵. Çocuklara düzenli olarak ellerini sabunla yıkamayı öğretmek, virüsün yayılmasını önlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca, çocuklara hapşırma veya öksürme sırasında ağızlarını kolları ile kapatmaları öğretilmelidir²⁵.

Pin

Okul ve kreşlerde sık temas edilen yüzeyler düzenli olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir²⁵. Oyuncaklar yıkanabilen veya silinebilen maddelerden yapılmalı ve sınıflar arasında mümkün olduğunca oyuncak paylaşımı olmamalıdır²⁵.

Çocukların Bağışıklıklarını Güçlendirmek İçin Yapılması Gerekenler

Sağlıklı ve dengeli beslenme çocukların enfeksiyonlara karşı direncini artırır²⁵. Çocukların düzenli olarak egzersiz yapmaları ve yeterli uyumaları sağlanmalıdır²⁵. Aşılarının tam olması ve yıllık grip aşılarının yapılması da önemlidir²⁵.

Aşı	Uygulama Zamanı
Hepatit B	Doğumdan sonraki ilk 2 ay içinde26
5’li karma (Difteri, tetanoz, boğmaca, polio)	2. aydan itibaren26
Konjuge Pnömokok	2. aydan itibaren, 4 doz26
KKK (Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak)	12-15. ay arası26
Suçiçeği	12-15. ay arası26

Difteri-tetanoz-boğmaca, Hepatit B, su çiçeği, kızamık-kızamıkçık-kabakulak gibi temel aşılar yenidoğan ve çocukluk döneminde önemli rol oynar²⁶. Bu aşılar, çocukların bağışıklık sistemini güçlendirerek çeşitli hastalıklara karşı koruma sağlar.

Ev içinde sigara içilmemeli ve balkonda sigara içilirse dahi çocukların bulunduğu ortamlardan uzak durulmalıdır²⁵.

COVID-19 virüsü; hastalığa yakalanmış kişinin solunum yolu ile ortama yaydığı damlacıklar ile doğrudan temas edilmesi veya virüs bulaşmış yüzeylere dokunulması halinde bulaşır²⁴. Bu nedenle, çocuklara sosyal mesafe kurallarına uymaları ve hasta kişilerden uzak durmaları öğretilmelidir.

Çocuklara Koronavirüs Nasıl Anlatılmalıdır?

Çocuklara koronavirüs hakkında konuşurken, onların yaşına uygun bir dil kullanmak ve korkutmadan bilgi vermek önemlidir. Çocukların bu dönemde endişelenmesi normaldir, bu nedenle sorularına içtenlikle ve sakinlikle yanıt vermek gerekir. Koronavirüsün kuluçka süresinin genellikle 3-7 gün (min-maks:1-14 gün) olduğunu ve çocuklarda Covid-19 belirtilerinin genellikle hafif ya da orta düzeyde olduğunu açıklamak faydalı olabilir²⁷.

Çocuklara hijyen kurallarını hatırlatmak ve bunları günlük rutinlerine dahil etmek önemlidir. Özellikle ilk 1 yaş oral dönemde, çocukların eline aldığı nesnelerin hijyenine dikkat edilmesi önerilmektedir²⁷. El yıkama, öksürürken veya hapşırırken ağzı ve burnu kapatma gibi basit ama etkili önlemleri vurgulamak gerekir. Ayrıca, çocukların izlediği içeriklere dikkat etmek ve kontrolsüz bilgi edinmelerini engellemek de önemlidir. Güvenilir kaynaklardan bilgi almak ve çocuklarla açık bir iletişim kurmak, onların kaygılarını azaltabilir.

Koronavirüs vakalarının yaş dağılımına bakıldığında, Çin’de %2’si, İtalya’da %1’i ve ABD’de %5’i çocuklardan oluşmaktadır²⁸. Ancak, yaş küçüldükçe daha ağır belirtiler görülebilmektedir²⁸. Bu nedenle, özellikle küçük çocukların ve altta yatan kronik hastalığı veya zayıf bağışıklık sistemi olan çocukların korunmasına özen gösterilmelidir.

“Çocuklarımızı koronavirüsten korumak için en etkili yöntem, onlara hijyen alışkanlıklarını kazandırmak ve hastalık belirtileri gösteren kişilerden uzak durmalarını sağlamaktır.”

Ebeveynler olarak, çocuklarımızın sorularını cevaplarken onlara güven vermeli ve koronavirüs hakkında doğru bilgileri aktarmalıyız. Aynı zamanda kendi kaygılarımızı kontrol altında tutmak ve çocuklarımıza güvenli bir ortam sağlamak da önemlidir. Birlikte zaman geçirmek, oyun oynamak ve olumlu aktivitelere odaklanmak, bu zorlu süreci atlatmamıza yardımcı olacaktır.

Yaş Grubu	Koronavirüs Belirtileri	Alınacak Önlemler
0-1 yaş	Ateş, huzursuzluk, emme güçlüğü	Anne sütü ile beslenme, hijyen kurallarına dikkat
1-5 yaş	Ateş, öksürük, burun akıntısı	El yıkama alışkanlığı, hasta kişilerden uzak durma
6-12 yaş	Ateş, öksürük, boğaz ağrısı	Maske kullanımı, sosyal mesafe, düzenli uyku ve beslenme

Bebeklerde Korona

Bebekler, gelişmekte olan bağışıklık sistemleri nedeniyle enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olabilirler. Ancak COVID-19 söz konusu olduğunda, bebeklerin yetişkinlere kıyasla farklı tepkiler verdiği gözlemlenmektedir.

Bebekler Neden COVID-19’a Farklı Tepki Veriyor?

Bebeklerin COVID-19’a neden farklı tepki verdiği henüz net olmamakla birlikte, bazı teoriler öne sürülmektedir. Bunlardan biri, çocukların sık geçirdikleri üst solunum yolu enfeksiyonlarının koruyucu bir etki sağlayabileceğidir. Ayrıca, çocukların ve yetişkinlerin bağışıklık sistemlerinin virüsle farklı etkileşime girmesi de olası nedenler arasında yer almaktadır.

Koronavirüsün kuluçka süresi yenidoğanlarda ortalama olarak 3-7 gün arasında değişmektedir, minimum süre 1 gün, maksimum süre ise 14 gündür²⁹. Yenidoğanlara, doğumdan 14 gün önce ve postnatal 28 günlük dönemde Covid-19 ile enfeksiyon öyküsü olan anneden doğan bebek ve Covid-19 (+) olan bir bakım verici şüpheli Covid-19 vakası durumuna getirebilir²⁹.

Bebekte COVID-19 tanısı, alt-üst havayolu sürüntü örneği, laboratuvar testleri (kan), görüntüleme (pnömi, ileus), hızlı tarama testi ile tespit edilir²⁹. Covid-19 semptomlarının %80’inde sadece hafif belirtiler yaşandığına dair istatistikler bulunmaktadır³⁰. Ancak 1 yaş altı bebekler, olgunlaşmamış bağışıklık sistemleri ve dar hava yolları nedeniyle COVID-19 açısından daha riskli olabilirler.

Yaş Grubu	Risk Faktörleri
Yenidoğan (0-28 gün)	Olgunlaşmamış bağışıklık sistemi, dar hava yolları
Süt çocuğu (29 gün-1 yaş)	Gelişmekte olan bağışıklık sistemi

Bebekleri COVID-19’dan korumak için hijyen önlemleri büyük önem taşımaktadır. Emzirmeden önce 20 saniye boyunca su ve sabunla el yıkama önerilmektedir³¹. Eğer anne COVID-19 şüphesi taşıyorsa veya enfekte ise, emzirme sırasında maske takması esastır³¹. Emzirmenin gerçekleştiği odanın yeterli havalandırmaya sahip olması tavsiye edilmektedir³¹. Tüm yüzeylerin temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi gerekmektedir³¹. Kıyafetlerin 60-90 derecede yıkanması ve ütülenmesi önerilmektedir²⁹³¹.

Bebekleri korumak için doğru önlemler almak ve hijyen kurallarına uymak, onları COVID-19 gibi enfeksiyonlardan uzak tutmaya yardımcı olacaktır. Her bebeğin farklı tepkiler verebileceği göz önünde bulundurulmalı ve gerektiğinde tıbbi yardım alınmalıdır.

Astımı veya Diyabeti Olan Çocuklarda Koronavirüs Daha Mı Risklidir?

Astımı olan çocuklar COVID-19 veya grip dahil diğer solunum yolu hastalıklarından daha şiddetli semptomlara sahip olabilir³². Ancak şu ana kadar astımlı çocuklarda koronavirüsün daha ağır seyrettiğine dair net bir veri bulunmamaktadır. İyi kontrol edilen diyabetli çocukların COVID-19’a daha duyarlı olması beklenmemekle birlikte, zayıf diyabet kontrolü bağışıklık sistemini zayıflatarak risk oluşturabilir³².

Koronavirüsün kuluçka süresi ortalama 3-7 gün olmakla birlikte, minimum 1 gün, maksimum ise 14 gün olarak raporlanmıştır³². Verilere göre hastalığın %10-15 olguda ağır seyrettiği, yaklaşık %2 olguda da ölümle sonuçlandığı bilinmektedir³³. İleri yaş ve astım, diyabet, kalp hastalığı gibi eşlik eden hastalıklar, virüsün ağır hastalık oluşturma riskini artırır³³.

Dünya Sağlık Örgütü’nün COVID-19 pandemisini ilan ettiği 11 Mart 2020 tarihinde tüm dünyada toplam 120 bin vaka ve 5 bin ölüm bulunuyordu³⁴. Pandemi sürecinde küresel olarak 200 milyondan fazla vaka ve 4,25 milyondan fazla ölüm kaydedilmiştir³⁴. Türkiye’de Ağustos 2021 itibarıyla resmi rakamlara göre yaklaşık 6 milyon vaka ve 50 binden fazla COVID-19 kaynaklı ölüm rapor edilmiştir³⁴.

Pandeminin yayılmasını durdurmak için kritik eşiğin nüfusun %85’inin aşılanması olduğu tahmin edilmektedir³⁴. Aşılama oranları daha düşük olan Hindistan (%7,8) ve Pakistan (%3) gibi ülkelerde vaka ve ölüm sayıları önemli ölçüde daha yüksektir, bu da pandemiye karşı mücadelede aşılamanın önemini vurgulamaktadır³⁴.

Ülke	Aşılama Oranı	Vaka Sayısı	Ölüm Sayısı
Türkiye	%47	6 milyon	50 bin
Hindistan	%7,8	32 milyon	430 bin
Pakistan	%3	1,1 milyon	25 bin

Astım ve diyabet gibi kronik rahatsızlıkları olan çocuklar, koronavirüs enfeksiyonunda daha yakından takip edilmelidir. Ailelerin doktorları ile iletişim halinde olması, düzenli kontrolleri aksatmaması ve gerekli önlemleri alması büyük önem taşımaktadır.

Sonuç

Bebeklerde korona ve çocuklarda koronavirüs enfeksiyonu genellikle hafif seyretse de, özellikle yenidoğanlar ve küçük bebekler daha yakın takip gerektirmektedir. Çin’de yapılan bir çalışmada, COVID-19 pozitifliği kesinleşmiş vakalar arasında sadece %0,9’unun 9 yaş altı çocuklardan oluştuğu belirtilmektedir³⁵. Koronavirüsün kuluçka süresi yenidoğanlarda 3-7 gün (min-maks: 1-14 gün) olarak belirtilmektedir³⁶. Çocuklarda Covid-19 bulguları genellikle hafif ya da orta düzeydedir ve semptomlar arasında ateş, öksürük, solunum sıkıntısı, kusma, ishal, burun akıntısı ve yenidoğanlarda letarji görülebilmektedir³⁶³⁵.

Ebeveynler öncelikli olarak bulaşı önlemeye yönelik hijyen ve izolasyon kurallarına uymalıdır. Çocukların bağışıklığını güçlendirmek için dengeli beslenme, yeterli uyku ve doktor kontrolünde vitamin desteği önerilebilir. Astımı olan çocuklar diğer solunum yolu hastalıklarında olduğu gibi Covid-19’dan da daha şiddetli semptomlar yaşayabilirler³⁶. Diyabeti iyi yönetilen çocukların Covid-19’a karşı daha duyarlı olmaları beklenmez; ancak zayıf diyabet kontrolü bağışıklık sistemini zayıflatabilir³⁶.

Çocuğunuzun COVID testi pozitif çıkarsa, ailenizi ve çevrenizdeki diğer kişileri korumak için tüm uygun önlemleri almalısınız²³. Uzmanlar, çocukların COVID-19’dan ciddi şekilde etkilenmediğinden henüz emin değil ve bebekler ile küçük çocuklar semptomları olmasa bile başkalarına COVID yayabilirler²³. Ebeveynler endişelerini çocuklara yansıtmamaya özen göstermeli, onların sorularını içtenlikle yanıtlamalıdır. Kronik hastalığı olan çocuklar daha yakından takip edilmelidir.

Kaynak Bağlantıları

1. Çocuklarda Koronavirüs (Covid-19) – https://www.dryeldamumcu.com/cocuklarda-koronavirus-covid-19
2. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOopnEUF9vmBrDkVvRrtN6qfvN46d-RRICFvEiBCVm506GpWFmrCa
3. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOoq_nLyMNRTYizgVtkHz2o348mmOfp5WwadSwZwudoJENXCwOHPI
4. Bebeklerde ve Çocuklarda Koronavirüs | İlk Adımlarım – https://ilkadimlarim.com/bebeklerde-ve-cocuklarda-koronavirus?srsltid=AfmBOoqQ2antLz-q6VeuRURQIXfeMvDHSEhu-kE2WqT9x4ipiqUACr-z
5. Bebeklerde Koronavirüs Belirtileri Nasıl Anlaşılır – https://www.bebeyum.com/blog/bebeklerde-koronavirus-belirtileri-nasil-anlasilir/
6. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOopMsgXpyFo0ndQbxMGNXnpqlIvEJcBLidP8BnI_x7w4J3ryLE6d
7. COVID 19 Enfeksiyonu ve Yenidoğan Bebekler – https://cigliegitimh.saglik.gov.tr/TR-453518/covid-19-enfeksiyonu-ve-yenidogan-bebekler.html
8. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOopvkUP5McRIxmjftiznpUF4jwHfzE21AysG1deCXQJJu_tIZf4y
9. Hamilelikte Koronavirüs (COVID-19) – https://www.avcilarhospital.com.tr/saglik-rehberi/kadin-hastaliklari-ve-dogum/hamilelikte-koronavirus-covid-19/
10. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOoqSFg2MESkg4IsGhjk9RWKleEXeSNrSJuk76gwtr_qj94TePUTb
11. PDF – https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1112455
12. INTRODUCTION – https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-file/51909
13. PDF – https://jag.journalagent.com/z4/download_fulltext.asp?pdir=terh&plng=eng&un=TERH-97830
14. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOooEOV6aGP4d072zpRhdYQ-kz3t6Zz5COP4H9Ac7AQ899iYW9mSW
15. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOopOw5VdZZ2udvlIwIBaQeg-fI1DnSpdQ51_pW_JJ4_hlrnS3QoF
16. Koronavirüs hastalarına güç veren beslenme önerileri – Memorial – https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/koronavirus-hastalarina-guc-veren-beslenme-onerileri
17. COVID-19 Dönemi ve Sonrasında Beslenmenin Önemi – https://www.cerrahi.com.tr/covid-19-donemi-ve-sonrasinda-beslenmenin-onemi/99/991/
18. PDF – https://jag.journalagent.com/sislietfaltip/pdfs/SETB_54_3_261_270.pdf
19. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOop5ov6nf3mZ1MOgyoXWBWs1gH9dmT5vb_YvFpi-K8bpYHjAYYpU
20. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOor2U1ixGYjzL9Gc86kknA_KUR3_sJpA0g4JE2sI_sKNEJeHSvJh
21. Yenidoğan Yoğun Bakım Tedavisinde Hedef Nedir? – https://yeditepehastaneleri.com/saglik-rehberi/bebek-gelisimi/yenidogan-yogun-bakim-tedavisinde-hedef-nedir
22. Çocuğunuz covid mi grip mi? – Memorial – https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/cocugunuz-covid-mi-grip-mi
23. Çocuklarda COVID-19 Belirtileri – https://www.cevrehastanesi.com.tr/saglik-rehberi/cocuklarda-covid-19-belirtileri
24. Koronavirüsü’nden korumanın yolları – https://www.unicefturk.org/yazi/koronavirus-korunma
25. Çocuğunuzu Enfeksiyondan Korumanın 9 Yolu – Memorial – https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/cocugunuzu-enfeksiyondan-korumanin-9-yolu
26. Bebek ve Çocukluk Çağı Aşıları Nelerdir? – https://www.buyukanadoluhastanesi.com/haber/1978/bebek-ve-cocukluk-cagi-asilari-nelerdir
27. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOor7LrHBzewA-Vqt6x7q-7PUIiUi935tZuytozkl1xzY6IXcVszv
28. Dikkatli Olun Ama Panik Yapmayın – https://19mayishastanesi.com/dikkatli-olun-ama-panik-yapmayin/
29. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOoqZ6CsQz0B_8QrclpsSTWkIfFk6oENFP1o-uBi64eyoTqXxrjj-
30. Covid-19 (Koronavirüs) Nedir? Koronavirüs Belirtileri Nelerdir? – https://www.memorial.com.tr/hastaliklar/covid-19-koronavirus-belirtileri
31. Coronavirüs (Covid-19) Olan Anne Bebeğini Emzirebilir Mi? – https://www.dryeldamumcu.com/blog/coronavirus-covid-19-olan-anne-bebegini-emzirebilir-mi
32. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOoquP6gDFHH7YwEV-VJNz_F8v_b8Ul_yyn44102AQvpM-u5rbTw8
33. Sıkça Sorulan Sorular – https://dhgm.meb.gov.tr/www/sss.php
34. COVID-19 AŞILARI VE MERAK EDİLENLER – https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/covid_cep.pdf
35. ANNE VE/VEYA BABANIN COVID-19 (SARS-CoV2) POZİTİF OLDUĞU DURUMLARDA ÇOCUK HASTA İZLEMİ – http://www.cocukenfeksiyondernegi.org/Pages/5479/EbeveynPozitifCocugaYaklasim
36. Çocuklarda ve Yenidoğan Bebeklerde Koronavirüs (Covid-19) – https://www.mustela.com.tr/blogs/cocuk-bakimi-ve-gelisimi/cocuklarda-ve-yenidogan-bebeklerde-koronavirus?srsltid=AfmBOorUAAG6LhRhzqExZTcFn_xAxh6Dch9HWDmghGizoGdlmlDSmsPi