Halk arasında bunama olarak bilinen demansın ilk belirtileri ve işaretleri çok belirsiz olabilir. Zaten yaşı ilerlemiş bir kişinin yaşamasının normal olacağı birçok sorun esasen demansın başlangıç işaretleri olabilmektedir. Bu nedenle bunama çoğu kez yaşlılığın normal bir süreci olarak görülmekte ve gözden kaçmaktadır.
Yaş ilerledikçe kişinin hafızası zayıflar ve düşünce kapasitesi de eskisi kadar kuvvetli olmayabilir. Ancak demans ile ilgili bilişsel gerilemeler ve fonksiyon bozuklukları yaşa özgü zayıflıklardan çok daha keskindir. Erken dönemde bile uyanık bir kişi, bir yakınında demans başlangıcı olduğunu tahmin edebilir.
Biz bu makalemizde demansın ilk belirtileri hakkında detaylı ve aydınlatıcı bilgiler vereceğiz. Demansın bu ilk işaretlerine dikkat ederek yakınlarınızdaki bunama belirtilerini erken dönemde yakalayabilirsiniz.
Hafıza Kaybı
Hafızanın zayıflaması ortaya çıkabilecek ilk semptomlardan biridir ve oldukça yaygındır. Demansın ilk evrelerinde en dikkat çeken ve en belirgin sorun sadece hafıza zayıflığı dahi olabilir.
Kişi, eşyalarını nereye koyduğunu unutabilir veya yeni öğrendiği bir olayı hatırlayamayabilir. Ayrıca isimleri ve yüzleri hatırlamakta da zorluk çekebilir.
Bununla beraber unutmamak gerekiyor ki yaşla beraber oluşan hafıza zayıflıkları çok yaygın olarak görülür ve nörodejeneratif bir hastalıkla ilişkili olmayabilir. Arada sırada bir şeyleri unutmak normaldir fakat bu sık sık oluyorsa demansa işaret ediyor olabilir.
Planlama Ve Organizasyon Sorunları
Frontal lobda oluşan hasardan ötürü kişinin planlama ve organizasyon becerilerinin azalması demansta sık görülür.
Frontal lob, problem çözme, düşünme ve planlama gibi bilişsel beceriler, kişilik ile ilgili özellikler ve duygusal süreçlerin yönetilmesinden sorumludur. Bu bölge hasar görmeye başladığında, planlama ve organizasyon gerektiren görevleri yerine getirmek zorlaşır.
Kişi iyi bir şoför olduğu halde, araba sürerken izlemesi gereken kuralları şaşırabilir veya basit toplama-çıkarma işlemlerini yaparken zorlanabilir. Kişinin eski beceri ve yetenekleri körelmeye başlamıştır ve bu durum hayatının her noktasında kendini gösterir. Demansın ilk belirtileri arasında bu tür bilişsek zayıflıklar dikkat çeker.
Zaman Ve Mekan Algısında Zayıflama
Demansın ilk belirtileri görülen kişiler geçmiş ve gelecek ayrımını yapmakta zorlanabilir. Hangi günde, günün hangi saatinde veya yılın hangi mevsiminde olduğunu anlayamayabilir. Birdenbire nerede olduğunu ve neden orada olduğunu anlayamayabilir.
Zaman ve mekan algısında tam bir bozulma söz konusudur. Bu durum kişinin olan biteni anlamasını da zorlaştırabilir. Kişi sürekli karmaşık bir zaman mekan örgüsü içerisinde kaybolmuş gibidir. Bu his akabinde kafa karışıklığı yaşamasına neden olabilir.
Kafa Karışıklığı
Kafa karışıklığı demansın ilk evrelerinde ortaya çıkabilecek belirtilerden biridir. Kişi, bilişsel becerileri köreldikçe, hafıza sorunları yaşadıkça ve iletişim kurmakta zorlandıkça kendini çıkmazda hissedebilir.
Kişi artık yüzleri hatırlayamamakta ve insanlarla normal etkileşim kuramamaktadır. Zaman ve mekan algısı da bozulduğu için nerede olduğunu şaşırmakta ve kafa karışıklığı yaşamaktadır.
Esasen kafa karışıklığı demansın tüm belirtilerinin kişide yarattığı etki ile ilgilidir. Yetenek ve becerileri elinden alınan, gündelik hayatın ritmini tutmasını sağlayacak ortak zaman mekan kavramı kaybolan, anılarını hatırlamakta zorlanan kişi için hayat artık içinden çıkılamaz karmaşık bir bilgi yığınına dönüşebilir. Bunama ilk belirtileri konsantrasyon bozukluğu ile de alakalıdır.
Konsantrasyon Bozukluğu
Birçoğumuz zaman zaman konsantrasyon bozukluğu yaşarız. Bunun nedeni basitçe yorulmuş veya sıkılmış olmamız olabilir. Ancak demans ile ilişkili konsantrasyon bozuklukları bu faktörlerden bağımsız olarak gelişir ve çok daha yoğun hissedilir.
Demansın ilk evrelerinde kişi bir türlü kafasını toplayamamaktan şikayet edebilir. Eskiden kolaylıkla yaptığı işlere artık konsantre olmakta zorlanıyordur. Bunun nedeni kişinin bilişsel fonksiyonlarının körelmeye başlamış olmasıdır.
Yani demans ile ilişkili konsantrasyon bozukluğu zaman zaman tecrübe edilen konsantrasyon bozukluğu ile kıyaslanamayacak kadar ağırdır. Kişi ne yaparsa yapsın aklını belirli bir şeye yönlendirememektedir. Adeta aklı üzerindeki kontrolünü yitirmiştir.
İletişim Güçlüğü
Demans düşünme ve yargıda bulunma yetisini bozmaktadır. Ayrıca hafızayı da olumsuz etkilemekte ve konsantrasyon eksikliğine neden olmaktadır. Tüm bunlar kişinin iletişim kurmasını zorlaştırır.
Düzgün ve kaliteli iletişim kurabilmek için kişinin doğru zamanda doğru kelimeleri bulması, ne diyeceğine karar vermesi ve konuşmayı takip edebilmesi gerekir. Demans hastasında tüm bu süreçler sekteye uğrar ve iletişim kurmak bir eziyete dönebilir.
İyi bir iletişim için kişinin bilişsel fonksiyonlarının tam olarak işleyebilmesi gerekir. Bu fonksiyonlarda sorunlar olduğunda iletişimin bozulması kaçınılmazdır.
Depresyon Ve Anksiyete
Esasen anksiyete demans ile ilgili semptomların bir sonucu olarak ortaya çıkar. Kişi sosyal becerilerini yitirdikçe kaygılanmaya başlar. Adeta başka birine dönüşmeye başlamaktadır. Bu bir insan için zihinsel sakatlanmaya benzer. Demans ilk belirtileri aşamasında oldukça önemli bir evredir.
Kişi kavramakta zorladığı ve anlamlandıramadığı yeni bir dünyanın içine girmiş gibidir. Kendini yetersiz ve beceriksiz hissedebilir. Bu nedenle depresif olması ve anksiyete yaşaması olağandır. Hele ki eskiden parlak bir zekası, kendine has bir kişiliği ve yetenekleri olan bir kişi için bu durum adeta yaşarken kendi ölümüne seyirci olmaktır. Bu durumun kişiyi depresif bir ruh haline sürüklememesi neredeyse imkansızdır.
Sosyal İçe Çekilme
Demans kişinin sosyal becerilerini doğrudan etkiler. İletişim güçlüğü, kafa karışıklığı ve hafıza kaybı yaşayan bir insanın sosyal hayata katılması ne kadar mümkün olabilir? Üstelik tüm bu süreçte depresifleşmiş ve kendi içine kapanmaya başlamıştır.
Demanslı kişi yeteneklerinin kaybolduğunu fark ettikçe özgüven ve özsaygısını da yitirmektedir. Neticede başka insanlarla iletişimini keser ve yalnızlaşır. Bu yalnızlık, depresyon ve anksiyete, kişinin sosyal hayat ile kopuşunu gözler önüne sermektedir. Demans hastası ona sosyal bir varlık olma lütfunu bahşeden neredeyse tüm yetilerden mahrum kalmıştır.