Latince adı Ocimum basilicum olan fesleğen ballıbabagiller familyasından tek yıllık bir bitkidir. Daha çok ılıman bölgelerde yetişen ve anayurdu Güney Asya olan fesleğen Akdeniz havzasında ve Ege ve Akdeniz kıyılarında da yetiştirilmektedir. Yani bizim ülkemizde de yetişmeye son derece müsaittir.
Bu bitki, iklime bağlı olarak 1 m yüksekliğe kadar uzayabilir. Yaprakları açık yeşildir ve 6 cm genişliğe ve 11 cm uzunluğa kadar büyür. Küçük beyaz çiçekleri vardır. Fesleğen faydaları da kültürümüzde önemli bir yerdedir.
Fesleğenin içerisinde, kalsiyum, çinko, demir, magnezyum, manganez, potasyum, sodyum, selenyum, A vitamini, tiamin, B6 vitamini, B9 vitamini, C, E ve K vitaminleri bulunur. Kurutulmuş fesleğende bu besin değerlerinin oranı daha da yükselir ancak kurutulmuş olduğu için yemeklere az miktarda katıldığından bu etkisinden fazla yararlanamayız.
Bu kadar yoğun bir vitamin ve mineral içeriği olan bir bitkinin faydalarının da o kadar zengin olmasını bekleyebiliriz. Peki bilimsel araştırmalar fesleğen bitkisinin faydaları ve zararları ile ilgili olarak ne diyor? Hepsi ve daha fazlası yazımızda.
Fesleğen Nasıl Kullanılır?
Fesleğenin kullanımı mutfakta yaygındır. Yemekler için çok güzel bir çeşnidir.
Domates yemekleri, salatalar, sebze yemekleri, çorbalar ve soslara katılabilir. Pesto sos fesleğenin en yaygın kullanım alanlarından biridir.
Taze fesleğen kullanacaksanız yemeğin pişmesine yakın eklemeniz daha doğru olur. Yemeğin içerisinde çok pişerse lezzeti azalabilir. Ancak kuru fesleğen kullanıyorsanız böyle bir sorun olmaz. Yemeğin başında da kuru fesleğeni ekleyebiliriz.
Ayrıca şifalı bir bitkidir ve sağlık uygulamalarında da kullanılabilir. Fesleğenin sağlığa yönelik kullanımı genellikle esansiyel yağ şeklindedir. Bunun nedeni besin değerlerinin ve antioksidan özellikleri olan fitokimyasalların esansiyel yağlarda daha yoğun olarak bulunmasıdır.
Fesleğen Çayı Tarifi:
Size siyah çay ile beraber hazırlayacağınız yoğun aromalı bir fesleğen çayı tarifi vereceğiz.
- 1,5 bardak klorsuz suyu kaynatın
- Kaynadıktan sonra altını kısın ve içerisine 1 tatlı kaşığı kuru fesleğen ile 1 tatlı kaşığı siyah çay ekleyin
- Üstünü kapattıktan sonra kısık ateşte 4-5 dakika demleyin
- Daha sonra altını kapatın ve süzün
- Hafif ılındıktan sonra içebilirsiniz
- Arzu ederseniz bu çaya birkaç dilim limon ekleyerek tadını zenginleştirebilirsiniz.
Fesleğen Faydaları
Fesleğen geleneksel olarak mide bulantısı ve böcek ısırıklarına karşı kullanılmıştır.
Aynı zamanda Geleneksel Çin Tıbbı ve Ayurveda gibi tıbbi pratiklerde ve holistik tıp yaklaşımlarında da kullanılmaktadır. Geleneksel Çin tıbbında hipertansiyon dahil olmak üzere kalp damar hastalıklarını tedavi etmek için kullanılan tıbbi bir bitkidir. Fesleğen faydaları bu kadar değildir.
İmmünomodülatör
İmmünomodülatör, bağışıklık sisteminin vücuttaki patojenlere verdiği yanıtı modifiye eden yani değiştiren ajanlara verilen isimdir. İmmünomodülatörler ayrıca astım gibi alerjik reaksiyonlarda veya otoimmün sistem hastalıklarında kullanılırlar. Böylece bağışıklık sisteminin verdiği aşırı ve gereksiz tepkiler düzenlenmeye çalışılır.
Fesleğenin immünomodülatör etkilerinin araştırılması için sıçanlar üzerinde incelemeler yapılmıştır. Hem düşük hem de yüksek dozda fesleğen verilen sıçanlarda immünomodülatör aktiviteler görülmüştür.
Diyabet
Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalara göre fesleğenin antidiyabetik özellikleri vardır. Yani diyabet rahatsızlığına karşı iyileştirici etkileri olabilir.
Kan şekeri, kolesterol ve trigliserit seviyelerini iyileştirebilir. Diyabet hastalarında kan şekeri kontrolü önemlidir. İyi kontrol edilmeyen kan şekeri diyabet komplikasyonlarının gelişme ihtimalini arttırır.
Ayrıca diyabet hastalarında kolesterol seviyeleri de bozulabilir ve kalp hastalıkları riski artabilir. Fesleğenin bu değerler üzerindeki olumlu etkileri diyabet için faydalıdır diyebiliriz.
Yüksek tansiyon
Bu bitki tansiyon hastaları için faydalı olabilir çünkü bu bitki hipertansiyon sorunu olanlarda tansiyonu düşürücü etkiler gösterebilir. Bu etkisini destekleyen araştırmalar genellikle hayvanlar üzerine yapılmış olmakla beraber gene de bahsetmeye değer.
2010 yılında sıçanlar üzerinde yapılan bir araştırmada fesleğenin tansiyon üzerindeki etkileri incelenmiştir. Sıçanlarda günde kg başına 30 mg (oral olarak günde 100, 200, 400 mg kg fesleğen verilmiştir. 4 hafta süren araştırmanın neticesinde sıçanlarda tansiyon değerlerinin azaldığı görülmüştür. Fesleğen faydaları genişlemesine şu şekilde açıklanabilir:
Diğer
- Bu bitkinin antimikrobiyal özellikleri de vardır. Yani virüslere, mantarlara ve bakterilere karşı kullanılabilir. Bu mikropların çoğalmasını ve enfeksiyona neden olmasını önleyebilir. Antibiyotik direncinin enfeksiyonların tedavisinde ciddi bir sorun olduğunu göz önünde tutarsak antimikrobiyal bitkilerden destek alabiliriz.
- Fesleğenin metanol ekstraktlarının tedavisi zor olan herpes simpleks virüsüne karşı etkili olduğu gösterilmiştir.
- Fesleğenin antioksidan özelliklerinden ötürü miyokard enfarktüsü yani kalp krizine karşı koruyucu olabileceğini gösteren bazı çalışmalar mevcuttur.
- Sakinleştirici özelliğiyle esansiyel yağı aromaterapide de tercih edilir. Aromaterapi bitkilerin esansiyel yağlarının şifalı amaçlarla kullanıldığı bir pratiktir.
- Esansiyel yağı hem size ayıklık verebilir hem de depresif semptomlarınızın azalmasına yardımcı olabilir.
- Fesleğenin sakinleştirici özelliğinden ötürü anksiyolitik kullanımı da vardır. Bu özelliğiyle stres kontrolünde de yardımcı olabilir. Sıçanlar üzerinde yapılan araştırmalar bu bitkinin sıçanlarda depresyon semptomlarını azalttığını desteklemektedir.
- Bunun yanında hafızayı güçlendirdiğini destekleyen çalışmalar da mevcuttur.
- Fesleğen, iştah açıcı ve idrar söktürücü olarak da kullanılabilir.
- Mide ağrısı, kabızlık gibi sindirim sistemi problemlerinde faydalıdır.
- Bu bitki böcekleri kovmak için de kullanılabilecek doğal yöntemlerden biridir. Bilimsel araştırmalar fesleğenin özellikle sivrisinekleri kovmak için oldukça etkili olduğunu desteklemektedir.