‘’İntihar nasıl önlenir’’ sorusunun cevabını vermek kolay değildir. Bu soruya doğru bir cevap verebilmek için öncelikle intihar olgusunun iyi anlaşılması gerekir.
Bu makalemizde öncelikle intiharın ne olduğuna ve kişinin intihara kalkışma riskini arttıran faktörlere göz atacağız. Daha sonra kişinin intihara yaklaştığını gösteren işaretlerden bahsedeceğiz. Son olarak ise intihara kalkışma ihtimali olan kişinin intihar etmesini önlemek için yapabileceklerinizden bahsedeceğiz. İntihar nedir? Sorusuna cevap vermekle öncesinde başlayalım.
İntihar Nedir?
Dünya Sağlık Örgütü dünya genelinde her yıl 1 milyon kişinin intihar nedeniyle hayatını kaybettiğini bildirmektedir. İntihara meyilli olmayan kişiler için intihar edenlerin neden hayatlarına son verdiklerini anlamak zor olabilir.
İntihar eden veya intihara kalkışan kişiler uzun zamandır depresif ve keder içerisinde olan kişilerdir. Acılarının artık tahammül edilemeyecek bir noktaya gelmesi, insanların bu duruma son vermek için intihara başvurmalarına neden olur. Umutsuzluk içinde olan, kendinden nefret eden ve içine kapanan kişi için tüm bu acıya son vermenin tek bir yolu vardır: ölüm.
İntiharda Risk Faktörleri
Çeşitli psikolojik rahatsızlıklar ve karakter özellikleri kişinin intihar etme ihtimalini arttırabilir. Risk grubunda olan kişilerin farkında olarak intihar riski belirtileri gösterip göstermediklerini anlamaya çalışabilirsiniz. Böylece bu kişilere yardım edebilir ve intiharı önleyebilirsiniz.
Depresif bozukluklar
Depresyon geçiren kişilerin yaklaşık olarak yarısı intihara meyillidir ve intiharı idealize ederler. Özellikle umutsuzluk, suçluluk duygusu, insomnia ve genel olarak gündelik aktivitelere ilgi kaybı yaşayan depresif kişilerin intihar etme riski artmıştır. İntiharı önlemek için kişinin yakınları bu ruhsal sorunların giderilmesi adına destek almasına ikna etmelidir.
Bipolar Bozukluk
Bipolar bozukluğu olan kişilerin intihara meyli son derece yüksektir. Üstelik bu kişilerin yaklaşık olarak yarısının en az bir kez intihara kalkıştığı belirtilir. Esasen bipolar bozukluğu olan kişilerin intihar etme riski, toplumun geneline göre 20 kat daha fazladır.
Anksiyete Bozuklukları
Anksiyete bozuklukları, özellikle ergenlerde ve genç erişkinlerde olmak üzere hayat boyu intihar düşüncesini de beraberinde getirir. Anksiyete bozuklukları arasında, Panik Bozukluğu ve Travma Sonrası Stres Bozukluğunda intihar ihtimali daha da yüksektir.
Şizofreni Ve Diğer Psikozlar
Şizofreni ve diğer psikozlarda intihar riski artmıştır. Dünya genelinde çeşitli psikoz rahatsızlığı bulunan kişilerin % 21 ila % 31 kadarında intihara teşebbüs söz konusudur. Bununla beraber şizofrenide hayat boyu intihar riskinin % 5 olduğu belirtilir. Şizofreni hastalarında depresif semptomlar, madde kullanımı ve hastaneye yatırılma gibi faktörler intihar riskini arttırır.
Kişilik Bozuklukları
Kişilik bozuklukları kişinin kendine zarar verme ve intihara kalkışma ihtimalini arttırır. Buna ek olarak intihara kalkışan birçok kişi kişilik bozukluğu kriterlerini karşılar. Kişilik bozuklukları arasında borderline kişilik bozukluğunda, intihara teşebbüs bu bozukluğun teşhisi için gerekli olan kriterlerden biridir. Ancak antisosyal kişilik bozukluğu ve diğer kişilik bozukluklarında da intihara kalkışma riski artmıştır. İntihar nasıl önlenir? Sorusunda en sıkıntılı cevaplardan birisi de kişilik bozukluğu olarak adlandıralabilir.
Madde Kötüye Kullanımı
Alkol ve madde kötüye kullanımı intihar riskini arttırır. Her türlü uyuşturucu, uyarıcı ve alkol kötüye kullanımı da riski arttırır fakat bunlar arasında alkol en önemli risk faktörü olarak görülür. Alkol kötüye kullanımı, sinirlilik, itkisellik, depresyon ve umutsuzluk gibi durumlara neden olarak intihar riskini arttırır.
Diğer
İtkisellik, sinirlilik, umutsuzluk, ailede intihar vakası olması, çocukluk travmaları ve geçmişte intihara kalkışmış olma intihar riskini arttırır.
İntihar Etme Belirtileri
İntihara meyilli bir kişinin intihara kalkışma ihtimalinin arttığını gösteren bazı işaretler vardır. Bu işaretlere dikkat ederek yakınınıza yardımcı olabilirsiniz. Arkadaşınızın intihara kalkışma ihtimalinin arttığını gösteren işaretler şunlardır: İşte intihar belirtileri:
- İntihardan bahsetmek
- Ölüm ile ilgili konuşmak, filmler izlemek veya ölümle ilgili hikayeler okumak
- Kendinden nefret etmek ve bunu dile getirmek
- Geleceğe dair umutsuz olmak ve bundan bahsetmek
- Uyku veya yeme düzenini değiştirmek
- Aile veya arkadaşlarla vedalaşmak
- Aşırı ruh hali değişiklikleri
- Sevdiği eşyaları başkalarına vermek
İntiharın Önlenmesi İçin Tüyolar
- Eğer yakınınızın intihara kalkışacağından şüpheleniyorsanız öncelikle bu konuyu onunla konuşun. Bu durumda yakınınızın sinirlenmesinden veya rahatsız olmasından endişe etmeden sakin bir şekilde konuşmalısınız. İntiharın önlenmesi için yaklaşım çok önemli bir konudur.
- Ancak dikkat etmeniz gereken nokta kişiyi zorlamamak veya yargılayıcı olmamaktır. Onun hakkında endişelendiğinizi gösterip nasıl olduğunu sorabilirsiniz. Böylece arkadaşınız da duygularını anlatma fırsatı edinir.
- Duygularını küçümsemeyin ve iyi bir dinleyici olun. Yakınınız sizinle konuşmaya başladıktan sonra rahat bir şekilde duygu ve düşüncelerini anlatabilmelidir. Eğer duygularını küçümserseniz daha da içine kapanır ve intihar riski artar.
- Arkadaşınızın sorunları size basit ve önemsiz gelebilir ama unutmayın sizin için çok ufak olan bir mesele onun için çok büyük ve dayanılmaz olabilir.
- Yardım almalarını sağlayın. Yakınınız size duygu ve düşüncelerini anlattıktan ve sorunlarını paylaştıktan sonra mutlaka profesyonel yardım almalarını sağlayın. Bir psikiyatrist veya psikoterapist arkadaşınız için aşılmaz olarak görünen sorunların çözülmesini sağlayabilir.
- Depresyon veya psikolojik sorunların kişinin üzerine yapışacağı düşüncesi doktora gitmek istememelerine neden olabilir. Ona bunların önemli olmadığını ve herkesin böyle sorunlar yaşayabileceğini anlatarak rahatlatın ve mutlaka profesyonel yardım almasını sağlayın.
- Onu yalnız bırakmayın. Eğer intihar işaretleri çok yoğunsa arkadaşınızı yalnız bırakmayın. Yalnız kalmak da intihara kalkışma olasılığını arttırır. Bunun nedeni hem dikkat çekme isteği hem de yalnızken bu fırsatı daha kolay bulabilecek olmasıdır. Ayrıca arkadaşınız yalnızken daha da depresifleşebilir ve intihara kalkışabilir.
- İntihara kalkışma riski olan kişiye karşı sergilememeniz gereken davranışlar: İntihar etme ihtimali olan bir kişiyle konuşurken asla tartışmaya girmeyin. Sakın şok olmuş gibi davranıp ona hayatı övmeyin. Ona öneriler sunun ancak asla çözüm yolunu biliyormuş gibi davranmayın. Onun yanında olduğunuzu hissettirin fakat asla onun sırlarını tutacağınıza dair söz vermeyin çünkü yardım almasını sağlamak için başkalarıyla konuşmanız gerekebilir.