Melatonin, vücutta doğal olarak oluşan ve uyku düzeninde etkileri olan bir hormondur. Melatonin hormonu nedir? Sorusunu bu şekilde cevaplandırmak en doğrusu olacaktır. Beynimizin karanlığa tepki olarak ürettiği bu hormon sirkadiyen ritm zamanlamasına ve uykuya geçişe yardımcı olur. Geceleri ışığa maruz kalmak melatonin salgılanmasını azaltabilir. Bununla beraber araştırmalar, melatoninin vücutta uyku haricinde başka önemli görevleri olduğunu da ortaya koymaktadır ancak bu görevler ve mekanizmalar hakkındaki bilgimiz kısıtlıdır.
Melatonin doğal olarak üretilmesinin yanı sıra uyku bozukluklarının tedavisinde bir besin takviyes olarak da kullanılabilir. Bu madde hayvanlardan veya mikroorganizmalardan elde edilebileceği gibi sentetik olarak da üretilebilir. Genellikle 55 yaş ve üzeri kişilerde uyku sorunlarını tedavi etmek için kullanılan melatonin takviyelerini doktorunuz 1 ila 4 hafta kadar kullanmaya devam etmenizi isteyebilir. Bazı kişiler melatonin kullandıktan sonra baş ağrısı, yorgunluk ve hasta hissetmek gibi yan etkiler yaşayabilir. Melatonin Hormonu faydaları nelerdir? Şimdi onu inceleyelim.
Melatoninin Faydaları Nelerdir?
Melatonin takviyeleri genellikle uykuya geçişi kolaylaştırmak için tercih edilse de esasen bu hormon jet lag, anksiyete ve çocuklarda uyku bozuklukları için de faydalı olabilir. Melatoninin faydaları ayrı başlıklar olarak incelendiğinde;
Jet lag
Jet lag, birden farklı zaman dilimlerinde seyahat eden insanların maruz kaldığı bir durumdur. Bu kişilersaat farkı olan ülkeler arasında seyahat ettiklerinde uyku bozukluğu, yorgunluk ve sindirim problemleri gibi şikayetler yaşayabilirler. Bilimsel araştırmalar, melatonin takviyelerinin jet lag belirtilerini engelleyebileceğini ortaya koymaktadır.
Örneğin 142 yolcu üzerine yapılan dört araştırmada, melatoninin , uçuşlardan sonra jet lag ilgili belirtileri plaseboya göre daha başarılı bir şekilde engellediğini göstermektedir. Gene 234 yolcunun katıldığı ve uyku kalitesinin incelendiği başka bir araştırmada, farklı zaman dilimlerinde seyahat eden yolcularda melatoninin uyku kalitesini plaseboya göre daha etkili bir şekilde iyileştirdiğini göstermiştir.
Göz sağlığı
Melatonin faydaları göz sağlığı üzerinde de önemli etkilere sahip bir hormondur. Bu hormon. aşa bağlı makula dejenerasyonu olarak adlandırılan ve ileri safhada körlüğe neden olan göz hastalığı riskini azaltabilir. Bilimsel bir araştırmada, yaşa bağlı makula dejenerasyonundan muzdarip 100 kişiye 6 ila 24 ay boyunca günde 3 mg melatonin verilmiştir. Araştırma sonucunda melatonin takviyelerinin retinayı koruduğu ve yan etkilere neden olmadığı görülmüştür.
Çocuklarda uyku bozuklukları
Melatonin faydaları çocuklarda uyku problemleri şeklinde kendini gösterir. Çocuklarda uyku problemleri, atopik dermatit, astım, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu veya otizm spektrum bozukluğu gibi rahatsızlıklar ve bozukluklar ile ilişkili olabilir ve bu durumlardan muzdarip çocuklarda uyku sorunları daha sık görülür.
Uykusuzluk sorunu yaşayan insanlarda hem uykuya geçiş zordur hem de bu insanların uyuduktan sonra uykuları sık bölünür. Eğer bu belirtiler bir aydan daha uzun süre devam ederse insomnia teşhisi konulabilir. 2019 yılında yapılan ve 1.021 çocuğun katıldığı 18 araştırmanın incelendiği bir analizde melatonin takviyelerinin çocuklarda uyku bozukları üzerindeki etkileri incelendi. Genellikle 1 ila 13 hafta süren küçük çaplı araştırmalarda plaseboya kıyasla melatoninin çocuklarda hem uykuya dalma süresini hem de genel olarak uykuyu iyileştirdiği görülmüştür.
Bu araştırmalar ümit vaad etmekle beraber melatonin çocuklarda nasıl ve hangi dozda kullanılması gerektiğine dair belirli kılavuzlar yoktur. Bu konuda çok fazla araştırma olmadığı için, çocuklarda melatonin kullanımının uzun süreli etkileri ve riskleri tam olarak bilinmemektedir. Ayrıca bir hormon olduğu için, çocuklarda ergenlik, adet ve prolaktin hormonu üzerinde olumsuz etkileri olabilir ve hormonal gelişimi ters yönde etkileyebilir. Bu nedenle doktor tavsiyesi ve kontrolü olmadan çocuklara melatonin takviyesi verilmemelidir.
İnsomnia
Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi ve Amerikan Doktorlar Koleji’nin (2016) yayınladığı kılavuzlara göre, melatoninin insomnia için etkilerini araştıran çalışmaların sonuçları bu hormonun etkinliğini kesin olarak göstermemektedir. Bu kılavuzlarda uykusuzluğun ilk basamak tedavisi olarak bilişsel davranışçı terapi tavsiye edilmektedir.
Ameliyat sonrası ve öncesi anksiyete
Hastaların yaklaşık olarak % 80’inde ameliyat öncesinde ve sonrasında anksiyete yani kaygı görülür. Araştırmalar melatoninin bu durumu önleyebileceğini göstermektedir. Örneğin 2015 yılında yapılan ve 774 kişinin incelendiği 12 farklı araştırmanın değerlendirildiği bir incelenmede melatoninin ameliyat sonrası anksiyete tedavisinde melatoninin plasebodan daha etkili olduğu görülmüştür. Ancak melatoninin ameliyat sonrası anksiyeteye karşı etkileri ile ilgili elde edilen bulgular tutarsızdı.
Melatonin ve kanser
Melatonin faydaları konusunda kanser üzerinde etkili olup olmadığı oldukça fazla merak edilen bir konudur. Melatoninin kanser belirtileri veya kanser tedavisinin yan etkileri üzerindeki etkisi ile ilgili araştırmalar küçük çaplıdır ve sonuçları tutarsızdır. Melatoninin kanser üzerindeki etkileri kanıtlanmış olmadığı için tedavinizi bırakıp melatonin takviyesi kullanmanız tavsiye edilmez. Buna ek olarak, bazı takviyeler kanser tedavilerinin etkinliğini değiştirebilir veya kanser hastaları için risk oluşturabilir. Bu nedenle doktorunuza danışmadan ve onun kontrolü altında olmadan kanser tedavisi için kullanmanızı tavsiye etmiyoruz.
Kimler Melatonin Kullanamaz?
Bu hormon, genellikle 55 yaş ve üstü yetişkinlerde uyku bozukluklarına karşı reçete edilir. Bununla beraber doktor tavsiyesi uyarınca 55 yaş altı yetişkinler ve çocuklar da bu hormonu kullanabilir. Aşağıdaki durumlarda ise kullanılması sakıncalı olabilir:
- geçmişte melatonin veya başka ilaçlara karşı alerjik reaksiyon verdiyseniz
- romatoid artrit veya MS gibi otoimmün bir hastalığınız var is
- karaciğer veya böbrek hastalıklarınız var ise