Zencefilgiller familyasından ve Latince adı Zingiber officinale olan zencefil, Avustralya, Brezilya, Çin, Hindistan, Jamaika, Batı Afrika ve Amerika Birleşik Devletleri’nin tropik iklimlerinde yetiştirilen bir bitkidir. Zencefil faydaları günümüzde birçok hastalık için araştırılmaktadır.
Sağlığa yönelik kullanımı, baharat olarak kullanımından daha popüler olan zencefil 1-2 metreye kadar uzayabilen çok yıllık bir bitkidir ve yurdumuzda yetişmemektedir.
Kakule ve zerdeçal ile aynı aileden gelen zencefil yüzlerce kimyasal bileşen içerir. Bu kimyasallar içerisinde uçucu yağlar (kamfen, fellandren, zingiberin, zingiberol, okaliptol, sitral, borneol ve linalol), antioksidan özellikli fenolik bileşikler (gingerol, zingerone, shogaoller) ve reçineler bulunur.
Ayrıca zencefilin içerisinde C vitamini, B vitaminleri, folat, E vitamini, kalsiyum, magnezyum, fosfor, potasyum, sodyum ve çinko bulunur. Zencefilin içerisindeki en önemli madde fenolik bir bileşik olan gingeroldür. Gingerolün antioksidan değeri oldukça yüksektir.
Zencefil binlerce yıldır hem aroması nedeniyle kullanılmış hem de sağlığa yönelik faydalarından ötürü terapötik amaçlarla kullanılmıştır. Biz bu makalemizde zencefil hakkında daha detaylı bilgiler vereceğiz ve bilimsel araştırmalara göre zencefil faydaları ve zararları ile ilgili olarak sizleri aydınlatmaya çalışacağız.
Zencefil Nasıl Kullanılır?
Zencefilin, hem tıbbi olarak hem de mutfakta baharat olarak kullanılan kısmı kök sapıdır. Bu kök kurutularak toz haline getirebilir veya taze olarak satılabilir.
Bu bitki içindeki kimyasallardan biri de müshil ve antiasit ilaçlarda kullanılan bir bileşendir.
Zencefil Faydaları
Zencefil hem Arap hem de Asya kültürlerinde, Hindistan’a özgü geleneksel tıp uygulamalarını içeren Ayurveda‘da kullanılmıştır.
Zencefil, 2000 yıl önce Hindistan’dan Roma İmparatorluğu’na ihraç edilmiştir ve burada özellikle tıbbi özellikleri nedeniyle oldukça değerli bir bitki olmuştur.
Bu bitki geleneksel olarak sindirime yönelik faydaları için, grip ve soğuk algınlığı, artrit, kolik, kusma, ishal ve adet ağrıları için kullanılmıştır.
Antioksidan
Zencefil faydaları denince akla ilk antioksidan gelmektedir. Zencefilin içerisindeki birçok aktif maddenin antioksidan özellikleri vardır. Antioksidanlar oksidatif stresi etkisiz hale getirirler. Oksidatif stres birçok hastalıkla ilişkili bulunmuştur ve bir antioksidan olarak zencefilin sağlığa birçok faydası olabilir. Zencefil kökünün antioksidan içeriği oldukça yüksek düzeydedir (3,85 mmol/100 g). Öyle ki zencefilden daha fazla miktarda antioksidan içeren bitkiler sadece nar ve bazı çilek türleridir.
Antienflamatuvar
Zencefilin içerisinde gingerol adı verilen fenolik maddeler bulunur. Gingerolün antioksidan ve antienflamatuvar etkileri oldukça kuvvetlidir. Antienflamatuvar maddeler, kronik hale geldiği takdirde vücutta kronik hastalıklara neden olabilen enflamasyonla savaşırlar.
2014 yılında yapılan ve gingerolün biyolojik aktivitelerinin incelendiği bir araştırmada, antioksidan ve antienflamatuvar özelliklerinin yanında antikanser özellikleri de olduğu görülmüştür. Yani zencefil kansere karşı da etkili olabilir. Zencefiln faydaları bununla da bitmiyor.
Kanser
Bilimsel araştırmalar, ham veya kısmen saflaştırılmış esktre halindeki gingerollerin (özellikle [6] -gingerol) antikanser özellikleri olduğunu göstermektedir. Zencefilin kanser büyümesini önlemedeki veya bastırmadaki etkinliği, lenfoma, hepatom, kolorektal kanser, meme kanseri, cilt kanseri, karaciğer kanseri ve mesane kanseri dahil olmak üzere çeşitli kanser türlerinde incelenmiştir.
Kanser üzerindeki etkisi apoptozu (hücrenin kendi kendine ölümü) sağlaması ve sitotoksik (doğrudan kanser hücresinin yok edilmesi) olmasıdır.
Bununla beraber zencefilden ve içerisindeki etken maddelerden elde edilen ekstrelerin genellikle hayvanlar üzerinde ve test tüplerinde incelendiğini belirtmekte fayda var. İnsanlar üzerinde geniş çaplı araştırmalar yapılmadan bu ekstrelerin insan kanserlerine etkisi, nasıl ve hangi dozda kullanılacağına dair karar verilemez.
Ağrı
Zencefil faydaları ağrılar üzerinde de etkilidir. Birçok bilimsel araştırma zencefilin, kas ağrısı ve adet sancıları dahil olmak üzere ağrı kesici özellikleri olabileceğini göstermektedir.
Zencefilin osteoartrit ile ilişkili ağrıları ve enflamasyonu azaltabileceğini destekleyen çalışmalar mevcuttur.
2005 yılında yapılan bir araştırmada, steroidal olmayan antienflamatuvar ilaçlardan biri olan ibuprofen, zencefil ve plasebonun osteoartrit üzerindeki etkileri incelenmiştir. Hem ibuprofen hem de zencefil gruplarında, ağrı ile ilişkili semptomlarda plaseboya göre ciddi oranda iyileşme görülmüştür.
Diyabet
2016 yılında sıçanlar üzerinde yapılan bir araştırmada, zencefilin ekstraktı (günde 50 mg, 6 ay boyunca) ile tedavi edilen diyabetli farelerin, zencefil verilmeyen farelere göre, enflamasyon ve kalp fonksiyon değerlerinde ciddi oranda iyileşme görüldü.
2015 yılında tip 2 diyabet hastaları üzerinde yapılan bir araştırmada, zencefilin, açlık kan şekeri, hemoglobin A1c, Apo B, Apo B/Apo A-I ve MDA değerleri üzerindeki etkileri incelendi.
Ayrıca zencefilin tip 1 diyabet üzerinde olumlu etkiler gösterdiğini destekleyen araştırmalar da mevcuttur. Tüm bu değerlerde iyileşmenin görüldüğü çalışmada, zencefilin diyabet hastalarında kronik komplikasyonların önlenmesi açısından faydalı bir ilaç olabileceğine karar verilmiştir.
Zencefil Zararları
Zencefil zararları araştırılan konulardandır; ama aşırıya kaçılmadıkça zararlı değildir. Ancak aşırı miktarda tüketildiği takdirde sindirim sistemini rahatsız edebilir.
Bazı araştırmalar zencefilin kan inceltici etki gösterebileceğini ortaya koymaktadır. Bu nedenle kanama riskini arttırabilir. Kanama sorunu olanlar zencefil kullanımında dikkatli olmalıdır. Ayrıca ameliyattan en az bir hafta önce bu bitkinin tüketiminin sonlandırılması gerekir.
Kan şekerini düşürebileceği için hipoglisemi sorunu olanlar zencefil kullanımına dikkat etmelidir.
Hamilelik ve emzirme döneminde aşırıya kaçılmadıkça zararlı değildir. Ancak bu dönemlerde doktorunuza danışmadan ilaç olarak zencefil kullanmayınız.