Ensede Kitle: Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Ensenizde bir kitle fark ettiyseniz, endişelenmeniz oldukça doğal. Peki bu ensede kitle ne anlama geliyor? Ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olabilir mi? İşte merak ettiğiniz tüm cevaplar…

Ensede kitle, toplumda her yaş grubunda oldukça sık görülen bir durumdur. Bu kitlelerin büyük bir kısmı iyi huylu (benign) olmakla birlikte, mevcut bir baş-boyun kitlesi kimi zaman altta yatan uzun süreli (kronik) bir enfeksiyonun ya da kötü huylu (malign) bir hastalığın habercisi de olabilir¹. Örneğin, araştırmalar 40 yaş üzerindeki hastaların %65’inde biyopsi anında baş-boyunda aşikar bir primer tümör tespit edildiğini göstermektedir². Bu nedenle boyunda şişlik eksiksiz bir şekilde değerlendirilmeli, tanı konmalı ve tedavi edilmelidir.

Kitle belirtileri arasında boyun ağrısı, şişlik, kızarıklık, ateş ve halsizlik yer alabilir. Bazı durumlarda kitle, altta yatan omurga rahatsızlıkları veya enfeksiyonların bir işareti olabilir. Doğru tümör teşhisi için kapsamlı bir fizik muayene, manyetik rezonans görüntüleme ve biyopsi gerekebilir¹. Tedavi seçenekleri arasında cerrahi tedavi, radyoterapi ve kemoterapi yer alır.

Lenf bezi büyümesi, baş ve boyundaki kitlelerin en sık nedenidir ve yaklaşık 100 adet lenf bezi bulunmaktadır¹. Lenfadenopatiler (bezeler) genellikle enfeksiyon kaynaklıdır³. Çocuklarda ve genç erişkinlerde lenf bezi büyümesinin sıklıkla enfeksiyona ya da iltihaba bağlı geliştiği görülmektedir¹. Çocuklarda sık olarak görülen lenfadenopatiler bezelye büyüklüğünde olabilir³.

Erken teşhis hayat kurtarabilir. Kitlelerin ağrısız olması, zararsız olduğu anlamına gelmez³. Boyun bölgesindeki şişliklerin tedavisinde önemli olan, hastaların zamanında hekime başvurması ve kitle tipinin belirlenmesidir³. Radyolojik incelemeler (ultrasonografi, tomografi, manyetik rezonans görüntüleme, anjiografi vb) tedavi sürecinde belirleyici olabilir³.

Ensede Kitle Nedir?

Baş ve boyun bölgesinde yerleşen ve yerleştiği bölgede şekil değişikliği oluşturan her türlü tümöral oluşum yani şişlik “ensede kitle” olarak adlandırılır. Bu kitleler genellikle iki gruba ayrılır: iyi huylu (benign) ve kötü huylu (malign – kanser) şeklinde⁴. Ensede kitleler katı (solid) ya da içi sıvı dolu kese (kistik) yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Pin

Ensede Kitlenin Tanımı

Boyunda şişlik son derece yaygın bir durumdur⁵. Çocuk yaş grubunda görülen baş ve boyun kitlelerinin büyük çoğunluğu iyi huylu kitledir ve genellikle enfeksiyonlar, doku şişmeleri, doğumsal doku kalıntıları, kistler ve lenf bezi büyümeleri gibi nedenlere bağlıdır⁴. Boyun kitlelerinin çocuklar ve genç yetişkinlerde büyük çoğunluğu kanser değildir⁵. Kötü huylu tümörler ise büyüme ve yayılma eğiliminde olup tedavi edilebilirler⁴.

Ensede Kitlenin Belirtileri

Ensede kitle hiçbir şikayete yol açmadan sessiz kalabilirken bazen daha belirgin şikayetlerle ortaya çıkabilir. Kitle belirtileri arasında boyun ağrısı, ses kısıklığı ve yutma güçlüğü yer alabilir. Erişkin bir hastada boyundaki bir kitleye bu belirtiler eşlik ediyorsa ve sigara kullanımı öyküsü varsa, bu durumda kötü huylu bir kitlesel oluşum akla gelmelidir. Lenf düğümlerinin enfeksiyonu da boyunda ağrılı ve hızlı büyüme gösteren şişliklere sebep olabilir⁵.

Boyundaki şişliklerin endişe verici olup olmadığını belirlemek için doktora başvurulmalıdır⁵. Kişi, belirti vermeyen ve uzun süre hissettiği kitlelere karşı duyarlı olmalı, kitlelerin önemli bir soruna neden olup olmayacağı fikrini doktora bırakmalıdır. Doktor, boyundaki şişlik hakkında detaylı bilgi almak için çeşitli sorular soracak ve muayene sonucunda bazı testler önerebilir⁵.

Ensede Kitlenin Nedenleri

Ensede oluşan kitleler, çeşitli faktörlere bağlı olarak gelişebilir. Bunlar arasında enfeksiyonlar, doğumsal nedenler ve tümörler öne çıkar. Çocuklar ve genç erişkinlerde görülen boyun kitlelerinin büyük çoğunluğu kanser değildir⁵. Ancak, yetişkinlerde görülen boyun kitlelerinin önemli bir kısmının kötü huylu olduğu bilinmektedir⁶.

Enfeksiyonlar

Ensede kitlelerin en yaygın nedeni enfeksiyonlar, özellikle de lenf bezi iltihabıdır. Grip, nezle, sinüzit gibi üst solunum yolu enfeksiyonları, bademcik enfeksiyonları, diş ve dişeti enfeksiyonları ile kulak enfeksiyonları lenf bezlerinin büyümesine yol açabilir¹. Bu tür enfeksiyonların neden olduğu şişlikler genellikle yumuşak olup kendiliğinden kaybolma eğilimindedir⁵.

Doğumsal Nedenler

Doğumsal kistler, ensede kitlelerin bir diğer önemli nedenidir. En sık görülen doğumsal kistler arasında tiroglossal kanal kisti ve brankiyal yarık kisti yer alır¹. Bu kistler, embriyonik gelişim sırasında oluşan anomalilerden kaynaklanır ve genellikle cerrahi müdahale ile tedavi edilirler⁶.

Pin

Tümörler

Boyunda yer alan tüm dokularda iyi veya kötü huylu tümörler gelişebilir. İyi huylu tümörler genellikle yavaş büyürken, kötü huylu olanlar hızlı büyüme eğilimindedir. Tükürük bezi hastalıkları ve tümörleri, tiroid bezi hastalıkları ve tümörleri ile baş-boyun bölgesinin diğer tümörleri ensede şişliğe neden olabilir⁵. Ağız, dil, boğaz ve gırtlak bölgelerinde görülen kanserler ise sıklıkla alkol ve sigara kullanımı ile ilişkilidir.

Tümörlerin teşhisinde fizik muayene, görüntüleme yöntemleri (ultrason, MR, BT) ve biyopsi gibi teknikler kullanılır⁶. Ultrason, radyasyon içermediği için baş ve boyun kitlelerinin tanısında sıklıkla tercih edilen bir yöntemdir¹. Tedavide ise kitlenin türüne göre cerrahi müdahale, kemoterapi veya radyoterapi uygulanabilir⁶.

Ensede kitle fark edildiğinde, mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurarak nedeninin araştırılması ve uygun tedavinin planlanması oldukça önemlidir.

Lenfadenopatiler (Bezeler)

Çocuklarda sıklıkla görülen ve halk arasında “beze” olarak bilinen lenfadenopatiler, lenf bezlerinin büyümesi sonucu ortaya çıkar. Lenfadenopatiler genellikle çocuklarda görülür ve bezelerin büyüklüğü genellikle bezelye büyüklüğündedir⁷. İnsan vücudunda yaklaşık 600-700 adet lenf düğümü bulunmaktadır ve bunların çoğu karın ve baş-boyun bölgesinde yer almaktadır⁸. Boyunda 200-300 adet civarında lenf bezi bulunur⁹.

Lenf bezleri, vücudun savunma mekanizmalarının bir parçası olarak görev yapar. Genellikle 2-30 mm uzunluğunda ve oval fasulye veya böbrek şeklinde yapılardır⁸. Lenf bezlerindeki enfeksiyonlar genellikle vücudun savunma mekanizmalarının bir sonucudur⁷. Enfeksiyonlar, maligniteler ve otoimmün hastalıklar gibi nedenlerle şişmiş lenf düğümleri ortaya çıkabilir. Çocukluk döneminde enfeksiyon hastalıkları ön planda iken, yaşla birlikte malignite riski artar⁸.

Pin

Genelde 1 cm çapına kadar olan lenf bezleri normal kabul edilirken, daha büyük olanların yakından takip edilmesi gerekmektedir⁹. Büyüklüğü 2 cm’nin üzerinde olan lenf düğümleri kanser riskini artırabilir⁸. Ancak lenf düğümlerinin büyümesi sadece kanser belirtisi değildir, enfeksiyonlar nedeniyle de lenf düğümleri büyüyebilir⁸.

Çocuklarda lenfadenopatilerin çoğu baş ve boyundaki enfeksiyonlardan kaynaklanır⁷. Enfeksiyon kaynaklı lenf bezlerinde ağrı olması, kısa sürede ortaya çıkması ve üstteki ciltte kızarıklık olması gibi belirtiler öne çıkar⁹. Viral, bakteriyel ve mantar enfeksiyonlar nedeniyle lenf düğümleri iltihaplanabilir ve bu durumda enfeksiyon etkenine göre destek tedaviler uygulanır⁸.

Kanser kaynaklı lenf bezlerinde ise hastanın yaşı (40 üzeri), uzun süredir var olması, ağrı olmaması, muayenede cilde yapışık gibi durması gibi özellikler dikkat çeker⁹. Kanserlerin büyük kısmı lenf yollarıyla yayılmaya çalışırlar ve uzun süre boyun bezelerine takılırlar⁹.

Lenf bezlerinde meydana gelen büyüme sadece bezin boyutuyla değil, şekli, ultrasondaki içeriği, kalsifikasyonu, ağrılı olup olmaması ve nekroz olup olmaması gibi faktörlere de bakılmalıdır⁹. Lenf düğümleri bazen enfeksiyon sona erdikten sonra bile şiş kalabilir, ancak bu durum sertleşme veya değişiklik gösterirse uzmana başvurulmalıdır⁸.

Boyundaki kitlelerin tanısı için genellikle KBB muayenesi ve çeşitli görüntüleme teknikleri kullanılır. Kitlelerin tedavisinde belirleyici faktör, hastaların erken dönemde doktora başvurması ve kitle tipinin belirlenmesidir.

Sonuç olarak, çocuklarda sık görülen lenfadenopatiler genellikle enfeksiyonlara bağlı olarak ortaya çıkar. Ancak boyun lenf düğümlerindeki şişmeler, enfeksiyon veya tümörlerin yayılmasını engelleyen mekanizmaların bir sonucu da olabilir⁷. Bu nedenle lenf bezlerinde büyüme fark edildiğinde, bir uzmana danışmak en doğru yaklaşım olacaktır.

Doğumsal veya Gelişimsel Kitleler

Çocukluk çağında ensede görülen kitlelerin birçoğu doğumsal veya gelişimsel kökenlidir. Bu kitleler arasında en sık rastlananlar tiroglossal kanal kistleri ve brankiyal yarık kistleridir. Doğumsal boyun kitlelerinin yaklaşık %70’ini tiroglossal kistler ve fistüller oluştururken, brankial fistül ve kistler boyun kitlelerinin yaklaşık %30’unu oluşturur ve çoğunlukla tek taraflıdır¹⁰.

Pin

Tiroglossal Kanal Kisti

Tiroglossal kanal kisti, tiroid bezinin embriyolojik gelişimi sırasında oluşan bir anomalidir. Tiroid bezi oluşumundan sonra geride kalan hücre veya dokulardan gelişir. Genellikle okul öncesi ve ergenlik dönemindeki çocuklarda, boyun orta hatta, yutkunmakla hareketli, yumuşak kıvamlı kitleler olarak karşımıza çıkar. Tiroglossal kanal kistinin tedavisi cerrahi olarak kistin dil köküne kadar olan uzantısı ile birlikte çıkarılmasıdır.

Tiroglossal kanal kistleri, embriyolojik gelişim sırasında tiroid bezinin oluşumu ile ilişkili olarak ortaya çıkan doğumsal kitlelerdir.

Brankiyal Yarık Kisti

Brankiyal yarık kistleri, embriyonel yutak kavislerinin artıklarından gelişen kistik kitlelerdir. Dört tip brankiyal kist olmakla birlikte en sık tip 1 ve 2 görülür. Birinci tip kistler kulak kepçesinin ön kısmında gelişirken, ikinci tip kistler boynun bir ya da iki tarafında yerleşim gösterir. Bu kistler genellikle çocukluk çağı ve ergenlik döneminde geçirilen bir üst solunum yolu enfeksiyonu sonrası büyüyerek fark edilir hale gelir. Brankiyal yarık kistinin tedavisi de cerrahi olarak kistin tamamen çıkarılmasıdır.

• Tip 1 brankiyal yarık kistleri kulak kepçesinin ön kısmında gelişir.
• Tip 2 brankiyal yarık kistleri boynun bir ya da iki tarafında yerleşim gösterir.

Doğumsal boyun kitlelerinin erken tanı ve tedavisi önemlidir. Yenidoğan bebeklerin yaklaşık %3-5’inde doğumsal anomali tespit edilmekte ve yenidoğan bebek ölümlerinin yaklaşık %25’i doğumsal anomalilere bağlanmaktadır¹¹. Bu nedenle, ensede fark edilen kitleler mutlaka bir hekim tarafından değerlendirilmeli ve uygun tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. Tiroglossal kanal kisti ve brankiyal yarık kisti gibi doğumsal kitlelerin cerrahi tedavisi, kitlenin tamamen çıkarılmasını ve tekrarlama riskinin en aza indirilmesini sağlar.

Tükürük Bezi Hastalıkları ve Tümörleri

Pin

Tükürük bezleri, ağız ve boğazın nemlendirilmesi ve sindirim için önemli bir rol oynar. Her tükürük bezi bir kanal aracılığıyla ağız boşluğuna açılır. Bazen bu kanal bir çökelti ya da taş tarafından tıkanabilir ve tükürük bezinde şişliğe neden olabilir. Bu durum genellikle yemek yerken artar ve sonrasında düzelir. Ancak, tükürük bezinden gelişen iyi ya da kötü huylu tümörler de boyunda şişliğe neden olabilir.

Tükürük bezi tümörleri, vücuttaki tümörlerin yaklaşık %2-3’ünü oluşturur ve bunların %3’ü tükürük bezlerinden kaynaklanır¹². Bu tümörlerin %80’i parotis bezinden kaynaklanır ve bunların da %80’i iyi huyludur¹². Pleomorfik adenom, parotis tükürük bezinde en sık rastlanan iyi huylu tümördür ve tükürük bezi tümörlerinin yarısından fazlasını oluşturur¹³¹⁴. Warthin tümörü ise ikinci sıklıkta görülen iyi huylu tümördür ve genellikle erkeklerde daha sık görülür¹⁴.

Kötü huylu tümörler ise daha çok submandibular veya sublingual tükürük bezlerinde görülür¹². Mukoepidermoid kanser, tükürük bezlerinin en sık görülen kötü huylu tümörü olarak karşımıza çıkmaktadır¹³¹⁴. Adenoid kistik kanser ise kötü huylu tükürük bezi tümörlerinin yaklaşık %10’unu oluşturur¹³.

Iyi huylu tümörler daha yavaş büyür, genellikle ağrı yapmazlar ve nadiren çevre dokulara sıçrarlar. Kötü huylu tümörler ise daha hızlı büyür, bölgesel lenf bezlerine ve uzak organlara metastaz yapabilme potansiyeline sahiptir ve çevre dokuları invaze edebilirler¹⁴.

Tükürük bezi tümörlerinin tedavisi, genellikle bezin tümör ile birlikte cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Iyi huylu tümörlerin tedavisinde radyoterapi ve kemoterapi gibi tedaviler genellikle gereksizdir¹³. Ancak kötü huylu tümörlerde, özellikle mukoepidermoid tümörlerin orta ve yüksek dereceli tiplerinde cerrahi sonrası radyoterapi ve kemoterapi gerekebilir¹⁴. Bazı durumlarda, kötü huylu tümörlerin tedavisinde eş zamanlı boyun diseksiyonu da gerekli olabilir¹².

Tükürük bezi tümörlerinin Türkiye’deki görülme sıklığı 2000 kişide 1’dir¹². Minör bezlerden kaynaklanan kitlelerin kötü huylu olma ihtimali daha fazla olmakla beraber, tükürük bezi kaynaklı bütün kitlelerin mutlaka KBB uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile tükürük bezi tümörlerinde başarılı sonuçlar elde edilebilir ve hem yaşam kalitesi hem de yaşam süresi artırılabilir¹².

Iyi Huylu Tümörler	Kötü Huylu Tümörler
Yavaş büyüme	Hızlı büyüme
Genellikle ağrısız	Ağrılı olabilir
Nadiren çevre dokulara yayılır	Çevre dokulara ve lenf bezlerine yayılabilir
Pleomorfik adenom en sık görülür	Mukoepidermoid karsinom en sık görülür
Cerrahi tedavi genellikle yeterlidir	Cerrahi, radyoterapi, kemoterapi gerekebilir

Tiroid Bezi Hastalıkları ve Tümörleri

Tiroid bezi, boyun bölgesinde yer alan kelebek şeklindeki bir endokrin bezdir. Tiroid bezi, vücudun metabolizmasını düzenleyen tiroid hormonlarını salgılar. Tiroid bezi hastalıkları ve tümörleri, tiroid bezinin normal işlevini bozarak çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir.

Pin

Guatr

Guatr, tiroid bezinin yaygın büyümesidir. Guatr, tiroid bezinin normalden daha fazla çalışması veya büyümesi sonucu ortaya çıkar. Guatr genellikle iyi huyludur, ancak bazen tiroid nodülleri veya kistleri de eşlik edebilir. Guatr tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir.

Tiroid Nodülleri ve Kistleri

Tiroid nodülleri, tiroid bezi içinde gelişen solid veya sıvı dolu kitlelerdir. Tiroid nodülleri genellikle iyi huyludur, ancak %5-10 arasında tiroid nodüllerinin kötü huylu olma olasılığı bulunmaktadır¹⁵. Tiroid bezine ait nodüllerin genellikle iyi huylu olmakla birlikte %5-10 oranında kötü huylu olma şansı olduğu kaydedilmektedir¹⁵. Tiroid kistleri ise sıvı dolu keseciklerdir ve genellikle iyi huyludur. Tiroid nodülleri ve kistleri ultrasonografi ile kolayca saptanabilir. Şüpheli görünen nodüller için ince iğne aspirasyon biyopsisi yapılarak hücre örnekleri alınır ve patolojik inceleme yapılır.

Tiroid Kanseri

Tiroid kanseri, tiroid bezindeki hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkan kötü huylu bir tümördür. Tiroid kanseri vakalarının yaklaşık %5’inde kanser gelişmektedir¹⁶. Kadınlarda tiroid kanseri erkeklerden 4 kat daha sık görülür¹⁶. Tiroid kanserinin iyottan fakir beslenme, radyasyona maruz kalma, sigara tüketimi ve genetik yatkınlık gibi faktörlerle ilişkilendirildiği belirtilmektedir¹⁵. Tiroid kanseri genellikle sinsi bir şekilde ilerler ve bazen hiç belirti vermez¹⁷. Tiroid kanseri belirtileri arasında boyun bölgesindeki tiroid bezinde şişlik, yorgunluk, ses kısıklığı, yutma güçlüğü ve boğaz ağrısı gösterilir¹⁶. Tiroit kanseri tanısı konulan hastaların çoğunda görülen boyunda ele gelen şişlikler, lenf bezlerinin şişmesiyle ilişkilidir¹⁷.

Tiroid kanserinin erken teşhis edildiğinde tamamen iyileşme şansı yüksektir¹⁷. Tiroid kanseri tedavisinde erken teşhisin başarı oranı diğer kanser türlerine göre daha yüksektir¹⁶. Tiroid kanserlerinde cerrahinin en etkili tedavi yöntemi olduğu vurgulanmaktadır¹⁵. Tiroid kanseri ameliyatının genellikle 2-3 saat sürdüğü belirtilmektedir¹⁶. Tiroit kanserinin ölüm oranları oldukça düşüktür, erken teşhis ve doğru tedavi ile hayat kurtarılabilir¹⁷.

Tiroid Bezi Hastalığı	Belirtiler	Tanı Yöntemleri	Tedavi
Guatr	Boyunda şişlik, yutma güçlüğü, nefes darlığı	Fizik muayene, tiroid fonksiyon testleri, ultrasonografi	İyot takviyesi, tiroid hormon tedavisi, cerrahi
Tiroid Nodülleri ve Kistleri	Boyunda ele gelen kitle, yutma güçlüğü	Ultrasonografi, ince iğne aspirasyon biyopsisi	Takip, tiroid hormon tedavisi, cerrahi
Tiroid Kanseri	Boyunda şişlik, ses kısıklığı, yutma güçlüğü, nefes darlığı	Ultrasonografi, ince iğne aspirasyon biyopsisi, radyoaktif iyot taraması	Cerrahi tedavi, radyoaktif iyot tedavisi, hormon tedavisi

Damarsal Tümörler

Damarsal tümörler, nadir görülen ancak ensede kitle oluşumuna neden olabilen tümörlerdir. Bu tümörler genellikle şah damarının duvarındaki yapılardan köken alır ve bazen de bu damarların anormal genişlemesi sonucu boyun kitlesi olarak karşımıza çıkabilir¹⁸. Damar tümörleri herhangi bir dokuda, organda, uzuvda ve herhangi bir yaşta görülebilir¹⁸.

Kan damarlarına ait kitleler içinde en sık karşılaşılanlar hemanjiomlar, lenfatik ve arteriovenöz malformasyonlardır. Hemanjiomlar, damarsal tümörlerin en yaygın türüdür ve çeşitli alt tipleri bulunmaktadır. Bunlar arasında şarap lekesi (port-wine stain), çilek (cherry-strawberry), büyük damar beni (kavernoz hemanjiom), gül lekesi (spider hemanjioma), melek öpücüğü, organ hemanjiomları, leylek ısırığı ve hemanjiomatozis yer alır¹⁹.

Pin

Damar tümörlerinin çeşitliliği iyi huylu hemanjiyomlardan, orta dereceli hemanjiyoendoterliyomlara ve oldukça kötü huylu anjiyosarkomlara kadar değişmektedir¹⁸. Damarsal tümörlerin sınıflandırması karmaşıktır ve edinsel hemanjiyom, anjiyokeratom, kutanöz kollajenöz vaskülopati, granülasyon dokusu, arteriyovenöz malformasyon gibi farklı türleri içerir¹⁸.

Hemanjiomların tedavisi, türüne ve hastanın durumuna göre değişiklik gösterir. Tedavi yöntemleri arasında cerrahi müdahale, ilaçla tedavi, kriyoterapi, koter veya infrared koagülasyon, köpükle tedavi, lazer tedavisi ve partikülle tıkama yer alır¹⁹. İnfantil kapiller hemanjiomlarda propranolol kullanımı, senil hemanjiomlarda ise ND-YAG Lazer, IPL veya Pulsed Dye Lazer tedavileri uygulanabilir¹⁹.

Mersin’de damar tümörü nedeniyle hayatını kaybeden bir çocuğun hikayesi, bu tümörlerin ciddiyetini gözler önüne sermektedir²⁰. Ayrıca, damarsal malformasyonlar nedeniyle ampute edilen kol vakaları da bildirilen vakalar arasındadır²⁰.

Damarsal tümörler, yerleşim yerlerine ve sebep oldukları şikâyetlere göre tedavi edilmesi gereken tümörlerdir. Muayene sırasında kitlenin üzerinden nabız alınması, bu kitleleri diğer tümörlerden ayıran önemli bir özelliktir. Tedavinin temel yöntemi, tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

Diğer Yumuşak Doku Tümörleri

Boyun bölgesinde ortaya çıkan yumuşak doku tümörleri, yağ dokusu, deri, damar, sinir, kas ve kıkırdak dokudan kaynaklanabilir. Bu tümörler genellikle iyi huylu olup, cerrahi müdahale ile tedavi edilebilirler. Ancak, bazı durumlarda malign (kanser) tümörler de görülebilir ve daha kapsamlı bir tedavi gerektirebilir.

En sık görülen iyi huylu yumuşak doku tümörlerinden biri lipomlar olup, yağ dokusundan gelişirler. Lipomlar genellikle ağrısız, yavaş büyüyen ve hareketli kitleler şeklinde ortaya çıkar. Cerrahi olarak çıkarıldıklarında nüks etme olasılıkları düşüktür.

Pin

Deri tümörleri de boyunda şişlik yapabilen yumuşak doku tümörlerindendir. Bunlar arasında iyi huylu olanlar, siğiller, sebase kistler ve dermoid kistler sayılabilir. Malign deri tümörleri ise, bazal hücreli karsinom ve yassı hücreli karsinom gibi cilt kanserleridir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile genellikle başarılı sonuçlar alınır.

Damar ve sinir kaynaklı tümörler de boyunda kitle oluşturabilir. Hemanjiomlar, iyi huylu damar tümörleridir ve genellikle doğuştan vardır veya erken çocukluk döneminde ortaya çıkarlar. Nörofibromlar ise sinir kılıfından kaynaklanan iyi huylu tümörlerdir. Her iki tümör türü de cerrahi olarak çıkarılabilir.

Yumuşak doku sarkomları, kaslar, tendonlar, yağ dokusu, lenf damarları, kan damarları ve sinirler gibi yumuşak dokularda başlayan kanserlerdir. Vücudun herhangi bir yerinde gelişebilirler ancak en sık kollar, bacaklar, göğüs ve karında bulunurlar. Nadir görülen yumuşak doku sarkomlarında erken teşhis çok önemlidir²¹.

Kas ve kıkırdak dokudan gelişen tümörler oldukça nadirdir. Rabdomiyomlar, iyi huylu kas tümörleridir. Kondromlar ise iyi huylu kıkırdak tümörleridir. Her ikisi de genellikle cerrahi olarak tedavi edilir.

Tümör Tipi	Kaynak Doku	Sıklık	Tedavi
Lipom	Yağ dokusu	Sık	Cerrahi eksizyon
Deri tümörleri	Deri	Sık	Cerrahi eksizyon, kanser ise ek tedaviler
Hemanjiom	Kan damarları	Nadir	Cerrahi eksizyon
Nörofibrom	Sinir kılıfı	Nadir	Cerrahi eksizyon
Rabdomiyom	Kas dokusu	Çok nadir	Cerrahi eksizyon
Kondrom	Kıkırdak dokusu	Çok nadir	Cerrahi eksizyon

Yumuşak doku sarkomlarının yaklaşık %43,6’sı malign tümörlerden oluşmaktadır²¹. Malign tümörlerin teşhisi biyopsi ile yapılır ve tedavisi cerrahi, kemoterapi ve/veya radyoterapi gibi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir²¹. Erken teşhis ve uygun tedavi, sağkalım oranlarını önemli ölçüde etkiler yumuşak doku tümörleri²¹.

Sonuç olarak, boyunda görülen yumuşak doku tümörlerinin büyük çoğunluğu iyi huyludur ve cerrahi müdahale ile tedavi edilebilir. Ancak, malignite riski göz ardı edilmemeli ve şüpheli kitlelerde mutlaka biyopsi yapılmalıdır. Erken teşhis ve doğru tedavi yaklaşımı ile yumuşak doku tümörlerinde başarılı sonuçlar alınabilmektedir.

Ensede Kitlenin Değerlendirilmesi

Ensede kitle şikayeti ile başvuran her hastanın detaylı bir hasta öyküsü alınmalı ve tam bir fizik muayene yapılmalıdır. Öyküde, kitlenin ne zamandır var olduğu, sigara veya alkol kullanımı (%30 oranında alkol ve sigara kullanımı boyun tümörlerine etki edebilir²²), ateş, gece terlemesi, kilo kaybı, boyun bölgesine radyasyon maruziyeti, geçirilmiş travma veya cerrahi gibi faktörler sorgulanmalıdır. Endoskopik muayene ile burun, geniz, yutak ve gırtlak bölgeleri detaylı olarak incelenmelidir.

Tanı sürecinde ultrasonografi, manyetik rezonans görüntüleme ve bilgisayarlı tomografi gibi görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır. Ultrasonografi basit, hızlı sonuç veren ve radyasyon içermeyen bir yöntemdir. Tıbbi tedaviye yanıt alınamayan hastalarda tam kan sayımı ve akciğer filmi çekilmesi önerilir. Tiroid fonksiyon testleri, tiroid bezinin değerlendirilmesinde önemlidir. Test sonuçlarına göre ileri tetkikler planlanabilir. Tanı için detaylı baş boyun muayenesi ve radyolojik tetkikler önemlidir²².

Biyopsi

Bazı durumlarda kesin tanı için ince iğne aspirasyon biyopsisi veya kitlenin cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir. İnce iğne aspirasyon biyopsisinde, kitle içerisinden ince bir iğne ile örnek alınarak patolojik inceleme yapılır. Lenf bezi hastalıklarının tanısında lenf bezinin eksizyonel biyopsisi (cerrahi olarak çıkarılması) altın standarttır²³. Biyopsi sonucuna göre tedavi planlanır. Boyunda iyi huylu tümörler genellikle ameliyat ile çıkarılırken, kötü huylu tümörlerde radyoterapi veya kemoterapi gerekebilir²². Boyundaki şişliklerin tanısında ayrıntılı muayene, kan tetkikleri, görüntüleme yöntemleri ve patolojik incelemelerin kullanıldığı ifade edilmiştir²³.

Kaynak Bağlantıları

1. Baş ve Boyun Kitlesi Nedir? – https://www.izmirekolhastanesi.com/bas-boyun-kitlesi-nedir
2. Boyun kitlelerinde ayırıcı tanı | Prof. Dr. H. Hakan Coşkun – http://drhakancoskun.com/boyun-kitlelerinde-ayirici-tani.htm
3. Boyunda Oluşan Şişliklerin Nedeni Araştırılmalı – Memorial – https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/boyunda-olusan-sisliklerin-nedeni-arastirilmali
4. Çocuklarda Baş ve Boyun Kitleleri – https://www.teomandal.com/cocuklarda-bas-ve-boyun-kitleleri
5. Boyun Kitleleri – https://www.yusufhansuoglu.com/tr/boyun-kitleleri_a.html
6. Boyun Kitlesi Ankara | Prof.Dr.Mehmet Hakan Korkmaz – https://drhakankorkmaz.com/uzmanliklar/boyun-kitlesi-ankara/
7. Doğumsal Boyun Kitleleri – https://www.cemerdurak.com/dogumsal-boyun-kitleleri
8. Lenf Düğümü (Lenf Bezi-Lenf Nodu) Nedir? – https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/lenf-dugumu-lenf-bezi-lenf-nodu-nedir
9. Lenf Bezleri Büyümesi (Lenfadenopati) – https://www.drerkantarhan.com/lenf-bezleri-buyumesi-lenfadenopati
10. Çocuklarda Boyun Kitleleri (Şişkinlikleri) | Antalya Çocuk Cerrahi – https://antalyacocukcerrahi.com/cocuklarda-boyun-kitleleri-siskinlikleri/
11. Gebelik Sürecinde Bebekte Tespit Edilebilecek Hastalıklar – Memorial – https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/gebelik-surecinde-bebekte-tespit-edilebilecek-hastaliklar
12. Kulak ve çene bölgesindeki şişlikleri ihmal etmeyin – Memorial – https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/kulak-ve-cene-bolgesindeki-sislikleri-ihmal-etmeyin
13. Tükürük Bezi Tümörleri ve Tedavisi – Prof. Dr. Çetin Vural – https://www.cetinvural.com/bas-ve-boyun-cerrahisi/parotis-bezi-tumorleri-tedavisi/
14. Tükürük Bezi Tümörleri – Prof. Dr. Çetin Vural – https://www.cetinvural.com/bas-ve-boyun-cerrahisi/parotis-bezi-tumorleri-ve-tedavisi/
15. Baş ve Boyun Bölgesinde Ortaya Çıkan Şişkinliklerin Nedeni Kanser Olabilir! – GOP Hastanesi – https://www.gophastanesi.com.tr/saglik-rehberi/blog/bas-ve-boyun-bolgesinde-ortaya-cikan-siskinliklerin-nedeni-kanser-olabilir
16. Tiroid Kanseri Nedir? Tiroid Kanseri Belirtileri Nelerdir? – https://www.memorial.com.tr/hastaliklar/tiroid-kanseri-belirtileri-ve-tedavi-yontemleri-nelerdir
17. Tiroit kanserini, boyunda ele gelen şişlik ele veriyor – Prof. Dr. Gürkan YETKİN – https://www.gurkanyetkin.com/tiroit-kanserini-boyunda-ele-gelen-sislik-ele-veriyor/
18. Prof. Dr. Ahmet Akgül – Damar Tümör ve Kanserleri (Damar Yumağı). – https://www.ahmetakgul.com.tr/index.php/uzmanliklar/damar-hastaliklari/1729-damar-tumor-ve-kanserleri-damar-yumagi
19. Vasküler Tümörler – https://drahucilerturgut.com/tr/blog/vaskuler-tumorler
20. Prof. Dr. Ahmet Akgül – DAMAR Sorular: Hemanjiyom, Lenfanjiom, Damar Tümör ve Kanserleri… – https://www.ahmetakgul.com.tr/index.php/sorulariniz-cevaplarimiz/damar-hastaliklari/1575-damar-2-hemanjiom-ve-lenfanjiom
21. Ensede Nadir Görülen Ekstraosseöz Ewing Sarkomu Olgusu – https://dergipark.org.tr/tr/pub/ortadogutipdergisi/issue/47530/536096
22. Boyundaki İyi ve Kötü Huylu Tümörler – https://www.myavuzsutbeyaz.com/sayfalar.393.boyundaki-iyi-ve-kotu-huylu-tumorler.html
23. Anadolu Ajansı – https://www.aa.com.tr/tr/isdunyasi/saglik/boyundaki-sislikler-kanser-belirtisi-olabiliyor/679086