Zeytinyağı, Akdeniz Havzasının geleneksel bir ağaç türü ve Latince adı Olea europaea olan zeytin ağacının meyvesi olan zeytinden elde edilen sıvı yağdır. Zeytinin meyve ve tohumlardan yağ ve yapraklarından ilaç yapılabilir.
Zeytinyağının, % 14 ‘ü doymuş yağ asidi, % 11’i çoklu doymamış yağ asidi ve % 73’ü oleik asit (omega 9) adı verilen tekli doymamış yağ asididir. Zeytinyağı E ve K vitamini bakımından oldukça zengindir. Bu bakımdan da zeytinyağının faydaları tartışılmayacak bir gerçektir.
Ayrıca tekli doymamış yağ asitleri yüksek sıcaklıklara karşı oldukça dirençlidir. Bu nedenle sızma zeytinyağı yemek pişirmek için son derece sağlıklıdır. Bu yağın yanma noktası 191°C’dir ve bu nedenle ısıya dayanıklı yağlar arasında gösterilir.
Zeytinyağı Nasıl Kullanılır?
Zeytinyağının kullanımı yemeklerde, kızartmalarda veya salatalarda oldukça yaygındır.
Cilt bakım ürünlerinde, kozmetiklerde, kremlerde ve şampuanlarda da zeytinyağı bulunabilir.
Sağlığa faydalı etkilerinden yararlanmak için soğuk sıkım zeytinyağı tercih edilmelidir. Soğuk sıkım yöntemiyle elde edilmeyen yağlar hem faydalı antioksidan içeriği açısından fakirleşir hem de rafine yağların elde edilmesi esnasında kullanılan zararlı çözücü maddeleri ihtiva edebilir.
Açık renk kaplar nedeniyle ışık zeytinyağına zarar verebilir. Bu nedenle koyu renk şişelerde saklanmayan zeytinyağlarını satın almayın ve tüketmeyin. Ayrıca yağınızı açtıktan sonra serin ve karanlık bir ortamda saklayın. Zeytinyağı faydaları ise aşağıdaki şekilde görülür;
Zeytinyağı faydaları
Enflamasyon
Araştırmalara göre, zeytinyağının içerisinde bulunan oleik asit ve antioksidanlar enflamasyonla savaşır. Bu nedenle zeytinyağının vücutta enflamasyon varlığı ile ilişkili olan CRP (C reaktif protein) değerlerini düşürebileceğini gösteren araştırmalar mevcuttur.
Sindirim sistemi
Bu yağ, enflamasyon ile savaştığı için, enflamatuvar bağırsak hastalıklarına (crohn ve ülseratif kolit) karşı koruyucu olabilir. Zeytinyağının ayrıca sindirim sistemini düzenleyip, kabızlığı iyileştirebileceğine dair çalışmalar mevcuttur.
Kalp sağlığı
Zeytinyağı kalbe faydaları en çok bu yağ ile ilgili merak edilenler arasındadır. Zeytinden elde edilen bu yağ kalp ve damar sağlığı için faydalı olabilir. 2014 yılında yapılan bir araştırmaya göre sızma zeytinyağı kolesterol seviyelerini dengeler; inme ve kalp krizi riskini azaltır.
Akdeniz diyetiyle beslenmek ve bu diyetin önemli bir parçası olan zeytinyağına ağırlık vermek damar sertliği olarak bilinen ateroskleroz riskini de azaltabilir. Damar sertliği kalp krizi ve inme riskini arttırdığı için önlenmesi ve iyileştirilmesi önemlidir.
Diyabet
Diyetlerinde zeytinyağına ağırlık verenlerin diyabet hastalığına yakalanma riski daha düşük olabilir. Ayrıca araştırmalar zeytinyağının diyabet hastalarında kan şekeri kontrolünü katkıda bulunabileceğini gösteriyor.
Örneğin 2000 yılında yapılan bir araştırmada oleik asitten zengin zeytinyağı ağırlıklı diyet ile linoleik asitten zengin diyetler kıyaslanmıştır. Araştırma neticesinde, açlık kan şekeri ve insülin seviyelerinin, oleik asitten zengin zeytinyağı diyeti ile beslenenlere göre linoleik asitten zengin diyetle beslenenlerde daha yüksek olduğu görülmüştür.
Bu araştırmada, plazma kolesterol ve kötü kolesterol de denilen LDL kolesterol seviyelerinin de linoleik asit diyetinde anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu görülmüştür. Bu araştırmaya dayanarak zeytinyağının diyabete faydaları hem de kalp damar sağlığı için faydalı olduğu sonucunu rahatlıkla çıkartabiliriz.
Metabolik sendrom
Metabolik sendrom kalp damar hastalıkları ve tip 2 diyabet riskini arttıran ve bir arada bulunan bir dizi rahatsızlıktır. Bu rahatsızlıklar, yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri seviyeleri ve normalden yüksek kolesterol ve trigliserit seviyeleridir.
Yapılan bilimsel araştırmalar, zeytinyağının ve içerisinde bulunan polifenollerin, metabolik sendrom riskini azalttığı, kan şekeri ve tansiyon seviyelerini iyileştirdiği ve kötü kolesterol de denilen LDL kolesterol seviyelerini azalttığını göstermektedir. Zeytinyağının faydaları elbette bununla da sınırlı değildir.
Demans
Demans, çeşitli bilişsel gerileme semptomlarının eşlik ettiği ve birden fazla farklı türü olan nörodejeneratif hastalıkların genel adıdır. Halk arasında bunama olarak da bilinen bu hastalık, yaşlanma ile birlikte artmakla beraber yaşlılığın doğal bir sonucu olarak da görülmez.
Zeytinyağının hafızayı güçlendirdiğini ve demans ve bir bunama türü olan Alzheimer riskini azaltabileceğini gösteren ve bu konuyu inceleyen çalışmalar mevcuttur. Örneğin, Annals of Clinical and Translational Neurology dergisinde yayınlanan bir araştırmada sızma zeytinyağının düzenli olarak tüketildiği takdirde hafıza ve öğrenme yeteneğinin korunduğu ve beyinde amiloid-beta plaklarının ve nörofibriler birikimlerin azaldığı gösterilmiştir. Bu faktörler Alzheimer hastalığı ile ilişkili olduğu için zeytinyağının, Alzheimer için faydalı olabileceği belirtilir.
Diğer
- Zeytinyağı meme kanseri riskini bir miktar azaltabilir. Bazı araştırmalarda zeytinyağından zengin beslenen kadınlarda meme kanseri riskinin biraz azaldığı tespit edilmiştir.
- 2013 yılında fareler üzerinde yapılan bilimsel bir araştırmaya göre, zeytinyağı, içerisindeki linoleik asit nedeniyle depresyon riskini azaltabilir. Ancak bu araştırma, zeytinyağının depresyonu önlemek için kullanılabileceğini veya depresyon tedavisinde etkinlik gösterebileceğini göstermemektedir.
- Zeytinyağı ağırlıklı Akdeniz diyeti ile beslenmek kilo vermeyi kolaylaştırabilir.